7461110

1.  Bia tưởng niệm Asaba Sakitaro – minh chứng tình bạn giữa chí sĩ Phan Bội Châu và bác sĩ Asaba Sakitaro

Phan Bội Châu - người chí sĩ yêu nước, bậc tiền bối cách mạng, nhà thơ, nhà văn hóa lớn của Việt Nam đầu thế kỷ XX, được Nguyễn Ái Quốc ngợi ca là: “Vị anh hùng, bậc thiên sứ, đấng xả thân vì độc lập dân tộc được 20 triệu con người trong vòng nô lệ tôn sùng”.

Từ những năm 1905-1909, phong trào Đông Du do Hội Duy Tân mà linh hồn là Phan Bội Châu khởi xướng nhằm tuyển chọn thanh niên Việt Nam sang du học Nhật Bản để về cứu nước. Đến giữa năm 1908, số du học sinh đã lên đến 200 người. Tháng 9/1908, Pháp và Nhật ký hiệp ước. Chính phủ Nhật ra quyết định trục xuất các du học sinh người Việt Nam.

Sau khi chính phủ Nhật ban lệnh giải tán, Phan Bội Châu rất lo lắng vì đã cạn kiệt tài chính. Ông quyết định viết về tình trạng khốn quẫn và giao thư cho Nguyễn Thái Bạt đưa đến tận tay thầy Asaba Sakitaro. Dẫu chưa một lần gặp mặt Asaba Sakitaro, vậy mà lại yêu cầu được giúp, thật lấy làm hổ thẹn. Vậy mà bức thư được mang đi buổi sáng, buổi chiều đã có hồi âm. Trong thư có kèm theo một số tiền lớn 1,700 yên ( tiền lương tháng của Hiệu trưởng tiểu học Higashiasaba lúc bấy giờ 18 yên), trong thư chỉ ghi “ Nhặt nhạnh trong nhà chỉ có thế, tạm thời gửi trước. Lần sau nếu cần, đừng ngại, cứ lên tiếng. Tôi sẽ làm những gì có thể làm được”. Trước lá thư ấm áp tình người, Phan Bội Châu đã khóc.

Tháng 3/1909, Kỳ ngoại hầu Cường Để và Phan Bội Châu bị chính phủ Nhật trục xuất ra khỏi nước. Vì nội trong vòng 10 ngày buộc phải ra khỏi nước Nhật, Phan Bội Châu đã đến thăm nhà Asaba ở Kozu, Odawara để cảm ơn và nói lời từ biệt với ân nhân.

Tháng 5 năm 1917, Phan Bội Châu bí mật trở lại Nhật Bản nhưng thầy thuốc Asaba Sakitaro đã qua đời trước đó 7 năm (1910) ở độ tuổi 43, sau khi Phan Bội Châu bị trục xuất 01 năm. Đại ân nhân Asaba mất đi, ơn nghĩa chưa kịp báo đáp khiến Phan Bội Châu vô cùng thương tiếc. Trước mộ ân nhân, Phan Bội Châu đã quyết định làm bia kỷ niệm.

Năm 1918, để dựng bia kỷ niệm cho ân nhân Asaba Sakitaro, Phan Bội Châu đã về thăm quê hương của ông tại Umeyama, thôn Higashiasaba, tỉnh Shizuoka (nay là Umeyama, thành phố Fukuroi) nhưng số tiền mang theo không đủ để dựng bia, được nhân dân trong thôn Higashiasaba nhiệt tình quyên góp hỗ trợ. Sau một tháng, công việc dựng bia hoàn thành. Tấm bia cao 2,7 m, chiều ngang là 0,87m, được đặt trên bệ đá cao hơn 1m. Tấm bia được dựng lên vào thời điểm này là tấm bia kỷ niệm lớn nằm trong khuôn viên chùa Jorin, Umeyama, nơi có mộ ông Asaba Sakitaro.

1.     Cụ Phan Bội Châu trước tấm bia kỷ niệm cho ân nhân của mình là bác sĩ Asaba Sakitaro, năm 1918.

2.     Nội dung mặt trước bia do Phan Bội Châu dựng năm 1918.

*  Bản dịch mặt trước Bia kỷ niệm như sau:

«   Chúng tôi vì nạn nước mà bôn tẩu tới đất Phù Tang, ngài nể thương cái chí ấy mà cứu giúp trong cơn khốn quẫn chẳng màng đến ơn trả ngày sau, thực là nghĩa hiệp xưa nay hiếm có.

Than ôi ! Nay chúng tôi sang mà đâu thấy ngài, trời xanh biển thẳm, cúi ngưỡng nào biết tỏ cùng ai, đành ghi nỗi xúc cảm này nơi bia đá. Lời minh rằng:

Hào hiệp chưa từng có xưa nay, nghĩa lớn khắp cả trong ngoài, ngài ban thời như trời lớn, tôi nhận thời như biển đầy.

Chí tôi chưa thành mà ngài chẳng đợi, thăm thẳm lòng này, ngàn thu ghi tạc.

Ngày xuân năm Mậu Ngọ ( Đại Chính năm thứ 7, tức năm 1918)

Việt Nam Quang Phục Hội hội đồng nhân cần chí »

( Văn bia được ông Goto Kinpei dịch từ tiếng Trung sang tiếng Nhật và ông Chu Xuân Giao dịch từ tiếng Nhật sang tiếng Việt)

Có thể nói, chính tình bạn cao đẹp giữa chí sĩ Phan Bội Châu và bác sĩ Asaba Sakitaro đã làm xúc động trái tim của nhân dân hai nước. Dẫu không cận kề về địa lý nhưng chính những mối liên hệ lịch sử đó là chiếc cầu nối gắn kết, tạo nên chiều sâu của mối quan hệ bang giao Việt Nam- Nhật Bản.

Hiệp hội Asaba dựng bia tưởng nhớ cụ

Phan Bội Châu đã dựng bia tưởng niệm bác sĩ Asaba nhân kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Nhật Bản (1973-2013)

2. Mối quan hệ Việt Nam – Nhật Bản đang trên đà phát triển toàn diện, hiệu quả

Việt Nam và Nhật Bản là hai dân tộc có nhiều nét tương đồng về lịch sử, văn hóa. Theo tài liệu cổ của Nhật Bản thì từ rất sớm Nhật Bản đã tăng cường giao lưu với bên ngoài. Theo nhà nghiên cứu Đào Duy Anh thì từ đầu thế kỷ XV đã có một số người Nhật Bản tới buôn bán ở Việt Nam. Thời kỳ Toyotomi Hideyoshi (1536 -1598) – một trong những nhân vật vĩ đại nhất Nhật Bản, có thương gia Shirahama Kenki đã cùng 5 chiếc thuyền lớn đến buôn bán ở Cửa Việt ( Thuận Hóa) thuộc tỉnh Quảng Trị ngày nay. Đây có thể nói là dấu mốc quan trọng trong việc Nhật Bản mở rộng thông thương với nước ta.

Thời kỳ này, ở Hội An, đã có khu phố của người Nhật với kiến trúc riêng, dài tới gần 2 km có khoảng 1000 người lưu trú. Năm 1635, do lệnh bế quan tỏa cảng của Nhật Bản khiến việc thông thương giữa Nhật Bản và Việt Nam bị gián đoạn. Một số người Nhật lưu lại và sinh sống ở Hội An, trong đó có Ariki Sotaro. Năm 1626, Araki Sotaro kết hôn với công chúa Ngọc Vạn (con chúa Nguyễn Phúc Nguyên). Ariki Sotaro đã giúp chúa Nguyễn Phúc Nguyên hàng năm tổ chức đội thuyền ra những hòn đảo thuộc Bãi Cát Vàng ( quần đảo Hoàng Sa) để thu hàng hóa, vũ khí từ các tàu nước ngoài bị đắm và hải vật. Sau này, công chúa Ngọc Vạn cùng chồng trở về quê hương chồng ở Nagasaki và mất tại đây vào năm 1643.

Cũng thời kỳ này, người Nhật cho xây dựng một ngôi chùa Tùng Bổn ở Cẩm Châu. Ngôi chùa có kiến trúc độc đáo, đặt trên một cây cầu bắc qua con lạch chảy ra sông Thu Bồn, nên còn gọi là chùa Cầu. Năm 1719, chúa Nguyễn Phúc Nguyên đến thăm Hội An và đặt tên là Lai Viễn Kiều.

Từ những nét tương đồng về văn hóa và những nhịp cầu ngoại giao đầu tiên thông qua tình bạn tốt đẹp của chí sĩ Phan Bội Châu và bác sĩ Asaba Sakitaro, đến nay mối quan hệ giữa hai nước Việt Nam- Nhật Bản đang ngày càng phát triển toàn diện.

Hậu duệ của cụ Phan Bội Châu giao lưu với hậu duệ của bác sĩ Asaba ở Nhật Bản.

Nhật Bản là nước G7 đầu tiên thiết lập mối quan hệ chiến lược với Việt Nam ( 2009), cũng là nước G7 đầu tiên mời Việt Nam tham dự Hội nghị Thưởng đỉnh G7 mở rộng ( 5/2016).

Năm 2002, hai nước thiết lập quan hệ đối tác tin cậy, ổn định lâu dài.

Năm 2004, hai bên xác định “ Vươn tới tầm cao mới của quan hệ đối tác bền vững”;

Năm 2006 là “ Hướng tới đối tác chiến lược vì hòa bình và phồn vinh ở châu Á”.

Năm 2007, tuyên bố chung về việc “ Làm sâu sắc hơn quan hệ Việt Nam – Nhật Bản” và “ Chương trình hợp tác hướng tới quan hệ đối tác chiến lược”.

 Năm 2009, tuyên bố chung về “ Quan hệ đối tác chiến lược vì hòa bình và phồn vinh ở châu Á”, nhất trí đưa quan hệ hai nước lên tầm đối tác chiến lược.

Năm 2010, “ Tuyên bố chung Việt nam- Nhật bản về phát triển toàn diện quan hệ đối tác chiến lược vì hòa bình và phồn vinh ở Châu Á”

Năm 2011, “ Tuyên bố chung triển khai hành động trong khuôn khổ đối tác chiến lược vì hòa bình và phồn vinh ở châu Á giữa Việt Nam và Nhật Bản”.

Năm 2014, “ Tuyên bố chung Việt Nam – Nhật Bản về thiết lập quan hệ đối tác chiến lược sâu rộng vì hòa bình và thịnh vượng ở châu Á”.

Tháng 9/2015, “ Tuyên bố về tầm nhìn chung quan hệ Việt Nam- Nhật Bản”.

Năm 2016, Nhật Bản trở thành đối tác thương mại lớn thứ tư của Việt Nam.

Nhà vua Nhật Bản Akihito và Hoàng hậu Michiko thăm Việt Nam từ 28/2 -5/3/2017, chuyến thăm được đánh giá là có ý nghĩa lịch sử, là một mốc quan trọng, mang tính biểu tượng cho quan hệ hai nước.

Nhà vua Akihito và Hoàng hậu Michiko Nhật Bản thăm nhà lưu niệm Phan Bội Châu ở Huế ngày 4/ 3/2017

Năm 2017, đánh dấu bước chuyển mới trong quan hệ song phương khi hai nước ra “ Tuyên bố chung về việc làm sâu sắc hơn quan hệ đối tác chiến lược sâu rộng Việt Nam – Nhật Bản.

Hợp tác giữa các địa phương hai nước ngày càng mật thiết, trong đó có Nghệ An, quê hương cụ Phan Bội Châu. Nghệ An đã chủ động thiết lập các mối quan hệ và đón tiếp nhiều đoàn của Chính Phủ, tổ chức doanh nghiệp của Nhật Bản vào tìm hiểu, thực hiện các hoạt động trên các lĩnh vực thương mại, đầu tư, du lịch, văn hóa, y tế, giáo dục và các chương trình, dự án ODA, FDI.  Hiện nay, Nhật bản là nhà cung cấp nguồn vốn ODA lớn nhất cho Việt Nam. Đến nay, Nghệ An đã thiết lập quan hệ hữu nghị với tỉnh Shizouka và tỉnh Gifu; đồng thời, tăng cường mối quan hệ hợp tác với tổ chức JICA, Hội Asaba, Hội hữu nghị Việt - Nhật,... Hàng ngàn con em Nghệ An đã kế thừa “ phong trào Đông Du” của cha ông đầu thế kỷ XX đang nỗ lực học tập và làm việc tại Nhật Bản để góp phần vun đắp thêm tình đoàn kết, hữu nghị Việt Nam- Nhật Bản.

Kỷ niệm 120 năm khởi phát phong trào Đông Du (1905-2025) và 52 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam – Nhật Bản (1973-2025), chúng ta càng tự hào hơn về chí sĩ Phan Bội Châu, người con xứ Nghệ, người trong những người đặt viên gạch đầu tiên cho tình hữu nghị Việt Nam - Nhật Bản, góp phần tích cực giáo dục truyền thống yêu nước, tự hào dân tộc, đồng thời củng cố mối quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa hai nước.