6766826

Phụ nữ Nghệ An trong phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh

Tác giả: admin

Nghệ An - mảnh đất địa linh nhân kiệt, trải qua các thời kỳ đấu tranh dựng nước và giữ nước đã có biết bao tên đất, tên người đi vào lịch sử, góp phần làm rạng danh cho truyền thống quê hương. Đặc biệt, trong phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh, rất nhiều người con ưu tú của quê hương là các bà, các mẹ, các chị đã anh dũng đứng lên với tâm thế kiên trung, bất khuất của người phụ nữ Việt Nam, hiên ngang trước mũi súng kẻ thù, góp phần vào những thắng lợi chung trong các cuộc đấu tranh long trời chuyển đất năm 1930-1931.

Trong phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh, dưới sự lãnh đạo của Đảng, phụ nữ Nghệ An đã tham gia tích cực và có sự phát triển đột biến cả về số lượng lẫn chất lượng, cả về tính chất, nội dung lẫn quy mô và hình thức đấu tranh. Từ những chị em thường ngày nhút nhát, ít khi ra khỏi làng đến những người đã làm mẹ, làm bà quanh năm bán mặt cho đất, bán lưng cho trời đều hăng hái đi hội họp, mít tinh, biểu tình.

Ở Nghệ An, cùng với các đoàn thể quần chúng cách mạng khác do Đảng thành lập và lãnh đạo như: Công hội đỏ, Nông hội Đỏ, Thanh niên Cộng sản đoàn…, Hội phụ nữ giải phóng ra đời trong những ngày đầu đấu tranh sục sôi của cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh đã được đông đảo các tầng lớp phụ nữ tích cực hưởng ứng và gia nhập với tinh thần tự nguyện. Cuối năm 1930, toàn tỉnh mới kết nạp được 816 hội viên, nhưng đến tháng 4/1931 số hội viên đã tăng lên đến 6000 người, chưa kể hàng nghìn chị em tham gia vào Nông hội đỏ. Hình thức tổ chức Hội bấy giờ theo đơn vị làng, chia thành tiểu tổ ba người một hoạt động theo nguyên tắc nửa công khai nửa bí mật. Toàn tỉnh bấy giờ có trên 200 làng xã có cơ sở của Hội Phụ nữ giải phóng. Hội còn tổ chức ra các hội, nhóm khác nhằm tập hợp lực lượng nữ để tuyên truyền giáo dục, vận động họ tham gia đấu tranh đòi quyền lợi thiết thực như Hội Cứu tế Đỏ, nhóm tương tế ái hữu, nhóm hộ sản… và lựa chọn những người hoạt động hăng hái, tích cực kết nạp vào Hội Phụ nữ giải phóng. Có thể khẳng định đúng như tên gọi của Hội, chị em phụ nữ đã giải phóng từ chính tư tưởng của bản thân mình dấn thân vào con đường chông gai để giải phóng quê hương, đất nước.

Hoạt động của Hội phụ nữ giải phóng ở Nghệ An diễn ra sôi nổi, trên nhiều mặt. Không chỉ vận động các tầng lớp phụ nữ tham gia các cuộc hội họp, mít tinh, biểu tình đấu tranh chống đế quốc – phong kiến, Hội còn vận động chị em tham gia cứu đói cho dân bằng cách phân công tổ chức cho chị em đi vay lúa của nhà giàu trong làng, trong xã để phân phát cho các gia đình bị đói ở địa phương mình.Thực chất của việc đi vay lúa là đi đấu tranh buộc các nhà giàu phải san sẻ lúa gạo cho nông dân. Nhờ những hoạt động tích cực sôi nổi của chị em trong hoạt động này đã hạn chế phần nào những thiệt hại do nạn đói gây ra, đồng thời góp phần tạo được niềm tin của quần chúng nhân dân đối với cách mạng.

Trong những thời điểm khó khăn của cách mạng, các bà, các mẹ, các chị bằng linh cảm về nghĩa vụ đối với cách mạng đã không ngần ngại, dũng cảm xông lên đối mặt với kẻ thù. Ngày 30/8/1930, khoảng 3000 nhân dân Nam Đàn vây phá huyện đường, những người cầm cờ đi đầu trong cuộc đấu tranh này cũng là các bà, các chị như: Tổng Phương (ở Nam Hồng), Sáu Thân (ở Nam Phong), Phạm Thị Ba (ở Nam Vân), bà Tuy (ở Nam Thượng)… Bà Bùi Thị Di (Nam Diên) đã cầm cờ tiến thẳng vào huyện đường cùng với các đại diện khác đưa yêu sách cho viên tri huyện Lê Khắc Tưởng và dùng lời lễ đấu tranh kiên quyết buộc hắn phải ký vào bản yêu sách ghi trên lá cờ của quần chúng nhân dân và cam kết không nhũng nhiễu nhân dân Nam Đàn nữa.

Trong cuộc đấu tranh của nhân dân Hưng Nguyên ngày 12/9/1930, ngoài chị Nguyễn Thị Phia (Nguyễn Thị Quỳnh Nga) là cán bộ đảng viên xông xáo đã cầm cờ chỉ huy đi đầu và diễn thuyết còn có nhiều quần chúng tích cực như hai chị em Võ Thị Ba, Võ Thị Bốn quê làng Phù Xá, cùng rất nhiều chị em khác đã hy sinh anh dũng trong cuộc đấu tranh lịch sử này.

Tại Anh Sơn, ngày 25/2/1931, hàng trăm nông dân đã kéo lên vây đồn Phúc Sơn, bà Đặng Thị Mận đã cầm cờ chỉ huy đoàn phụ nữ xông lên đấu tranh và anh dũng hy sinh trước mũi súng kẻ thù. Bất chấp hiểm nguy, bà Tuân xông lên giữ vững lá cờ của Đảng và hô vang khẩu hiệu giữ vững tinh thần và khí thế đấu tranh của quần chúng nhân dân.

Trong phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh còn biết bao chị em phụ nữ bình thường khác đã hăng hái tham gia đấu tranh từ những quần chúng tốt trở thành hội viên Hội Phụ nữ giải phóng, trở thành đảng viên Cộng sản như các bà: Trần Thị Chiên ( TP Vinh),  Trần Thị Mân, Đặng Thị Thoa (Thanh Chương); Hồ Thị Hiệu, Đậu Thị Lợi (Diễn Châu) vv… Trong số đó, bà Trần Thị Chiên là một trong những tấm gương của một phụ nữ bình thường đến với Đảng. Từ một quần chúng tích cực làm công tác gia thông liên lạc từ những ngày đầu Đảng bộ Nghệ An được thành lập, bà đã trở thành đảng viên ưu tú ngày đêm thầm lặng nuôi dấu, che chở cán bộ Đảng với tấm lòng bao dung của một người mẹ, người chị, người đồng chí thủy chung son sắt với cách mạng, với bạn bè đồng chí của mình. Năm 1932, bà bị bắt đưa về Nhà lao Vinh để nhận diện các chính trị phạm, không khai thác được gì thực dân Pháp đành đưa bà trở lại Nhà lao Hà Tĩnh. Ra tù bà lại tiếp tục hoạt động cách mạng, nhà bà trở thành cơ sở lui tới hoạt động của các đồng chí lúc bấy giờ. Năm 1938, bà là thành viên của Ban quản trị tiệm may y phục nữ do Đảng chủ trương thành lập. Sau cách mạng tháng Tám thành công, bà công tác một thời gian ngắn ở Tỉnh ủy Nghệ An rồi mất. Cuộc đời bà là chuỗi ngày hoạt động không mệt mỏi, một lòng một dạ đi theo Đảng, thầm lặng hy sinh, cống hiến không hề đòi hỏi gì cho bản thân như rất nhiều các mẹ, các chị khác trong thời kỳ này.

Không chỉ tham gia vào các cuộc đấu tranh trực diện với kẻ thù, Phụ nữ Nghệ An còn tham gia tích cực trong công tác giao thông liên lạc. Đây là một nhiệm vụ hết sức quan trọng, góp phần vào thắng lợi của các cuộc đấu tranh trong phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh. Để đảm nhận công tác này, Hội Phụ nữ giải phóng đã lựa chọn những chị em phụ nữ trung kiên nhất để đảm nhận công việc này. Nhờ trí thông minh, gan dạ, dũng cảm và lòng trung thành của các chị làm giao thông liên lạc mà sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng thông suốt, đảm bảo an toàn về tổ chức và hoạt động ở các cấp. Trong số tên tuổi  của các mẹ, các chị làm giao thông liên lạc nổi tiếng trong thời kỳ này như chị Nguyễn Thị Nình, Nguyễn Thị Nhuận (ở Vinh); Lê Thị Yêm (ở Yên Thành); bà Huyên (ở Thanh Chương)… còn có bà Phiệt (còn gọi là bà Cu Mạc ở Quỳnh Diễn, Quỳnh Lưu). Năm 1930, bà làm giao thông liên lạc của Huyện ủy Quỳnh Lưu với nhiệm vụ đưa cán bộ huyện về các cơ sở và chuyển công văn giấy tờ cho cấp trên, cấp dưới. Trong một lần đang thực thi nhiệm vụ bà bị mật thám, tuần phu bắt giữ khi phát hiện ra tài liệu bà giấu trong bị khoai khô. Bị đưa về đồn tra khảo, đánh đập dã man đến ngất xỉu nhiều lần nhưng bà vẫn kiên quyết không khai. Chúng tưởng bà đã chết nên vứt bà xuống hố nước tiểu và lấy tấm tranh đậy lại rồi bỏ đi. Đêm xuống, bà tỉnh dậy lần theo bờ sông giả làm người bắt cáy, mò cua lấm lem bùn đất tìm về cơ sở bí mật tiếp tục hoạt động. Một lần khác đi liên lạc qua đồn Diễn Yên bà lại bị bắt trói lại và treo lên để tra khảo. Chờ lúc trời tối, bà tự cắn đứt dây trói, trốn thoát trở về với nhiệm vụ Đảng giao. Trong phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh, ở Nghệ An có bao nhiêu cơ sở cách mạng thì có bấy nhiêu những bà, những chị đảng viên, hội viên Phụ nữ giải phóng hoặc quần chúng trung kiên như vậy trong mạng lưới giao thông liên lạc. Nhiều chị còn tham gia rải truyền đơn, treo cờ Đảng để tuyên truyền, cổ vũ quần chúng đấu tranh và uy hiếp địch trong các mít tinh, biểu tình.

Sau khi chính quyền Xô Viết Nghệ Tĩnh ra đời, việc thành lập các đội Tự vệ đỏ được Đảng đặt lên hàng đầu để bảo vệ chính quyền cách mạng. Những thành viên của các đội Tự vệ đỏ lúc bấy giờ chủ yếu là những chàng trai khỏe mạnh, có tin thần yêu nước. Tuy nhiên, Hội Phụ nữ giải phóng đã tích cực vận động chị em và cử hội viên là những chị em có điều kiện tham gia lực lượng vũ trang này. Không quản ngại khó khăn, nguy hiểm, chị em ở nhiều địa phương trong tỉnh đã đã hăng hái tự nguyện xin gia nhập đội Xích vệ. Anh chị em đã tự trang bị những vũ khí thô sơ như gậy gộc, giáo, mác… hăng hái tham gia luyện tập, làm nhiệm vụ tuần tra, canh gác cho sự bình yên của những xóm làng khi chính quyền Xô Viết ra đời. Các đội Xích vệ thường gồm cả nam và nữ, nhưng đặc biệt đã có những đội nữ Xích vệ trong thời kỳ này như đội nữ Xích vệ làng Phúc Sơn (Anh Sơn). Sau vụ Tự vệ đỏ tiêu diệt tên đồn trưởng người Pháp ở đồn Phúc Sơn, tại đây đã hình thành một đội nữ Xích vệ riêng gồm khoảng 30 chị em do chị Nguyễn Thị Nhuyễn (tức Lài) chỉ huy. Ngày 12/4/1931, đội Xích vệ nữ làng Phúc Sơn đã lập chiến công vang dội khi trừng trị 11 tên cường hào gian ác ở địa phương. Tiêu biểu trong số chị em nữ Xích vệ được phân công thực hiện nhiệm vụ này có chị Nguyễn Thị Nựu, một đội viên trẻ tuổi, xinh đẹp nhưng rất tích cực, gan dạ. Hoàn thành nhiệm vụ được giao, chị cùng với đồng chí của mình là chị Nguyễn Thị Ả đã bị bắt, bị tra tấn bằng nhiều thủ đoạn dã man nhưng vẫn kiên quyết không khai báo. Sau khi đem trói, đem treo, phơi nắng trước cổng đồn Yên Phúc nhưng vẫn không khai thác được gì, hai chị đã bị tòa án Nam Triều kết án tử hình, sau đó giảm xuống chung thân và đưa xuống giam tại Nhà lao Vinh. Tại Nhà lao Vinh, chị lại tiếp tục tham gia đấu tranh và anh dũng hy sinh khi mới tròn hai mươi tuổi, trở thành tấm gương sáng cho nhiều thế hệ tù chính trị ở đây noi theo.

Không chỉ tham gia vào các đội Tự vệ đỏ, ở các làng xã đã thiết lập được chính quyền cách mạng, Hội Phụ nữ giải phóng còn vận động hội viên và các chị em phụ nữ tích cực tham gia các hoạt động xã hội khác như vận động thực hiện đời sống mới: bỏ các hủ tục trong việc cưới hỏi, ma chay như thách cưới, lấy vợ lẽ, đốt vàng mã, cúng tế linh đình, không ép cưới, không ngăn cản con gái tham gia công việc xã hội… Chị em còn lập tổ hộ sản để giúp đỡ nhau lúc sinh đẻ hoặc ốm đau, lúc khó khăn hoạn nạn. Nhiều nơi, chị em còn tham dự họp bàn việc làng, phá bỏ định kiến lâu đời cho rằng đây là việc của đàn ông. Họ mạnh dạn cắt tóc ngắn, mặc quần để thuận tiện hơn cho việc luyện tập quân sự. Bên cạnh đó, Hội còn tổ chức vận động chị em tích cực tham gia các lớp học chữ quốc ngữ nhằm nâng cao trình độ dân trí…

Trước sự phát triển mạnh mẽ của phong trào cách mạng, chính quyền thực dân, phong kiến đã tiến hành chiến dịch khủng bố trắng hòng “làm cỏ nhân dân Nghệ Tĩnh”. Để đảm bảo an toàn, lúc bấy giờ cán bộ, đảng viên và các cơ sở Đảng đều lần lượt rút lui vào hoạt động bí mật. Trong thời điểm khó khăn này, một lần nữa vai trò của phụ nữ Nghệ An lại được phát huy cao độ. Các bà, các mẹ, các chị đã tích cực ngày đêm ra sức bảo vệ, nuôi dấu cán bộ đảng, cơ sở đảng bất chấp sự lùng sục, càn quyét của kẻ thù. Một tấm gương tiêu biểu cho hoạt động này của phụ nữ Nghệ An đó là cảnh “mẹ góa con côi” của ba mẹ con bà Võ Thị Túc, nhà ở cạnh Bến Đền, thành phố Vinh. Nhà bà Túc là cơ sở nuôi dưỡng, bảo vệ các đồng chí trong Thường vụ Trung ương Đảng, Xứ ủy Trung Kỳ, Tỉnh ủy Nghệ An và nhiều học sinh trường Quốc học Vinh như: Nguyễn Đức Cảnh, Nguyễn Phong Sắc, Phan Đăng Lưu, Chu Văn Biên, Nguyễn Tiềm… Đồng thời đây cũng là cơ quan ấn loát tài liệu, báo Xích Sinh, truyền đơn của Đảng. Bọn mật thám đã bí mật theo dõi và nhiều lần bắt cả ba mẹ con vào Nhà lao Vinh để tra xét. Tại đây, chúng vừa tra tấn bằng nhiều thủ đoạn dã man vừa dọa dẫm và uy hiếp đến tính mạng của hai người con trai. Tuy nhiên chúng không hề làm mẹ run sợ, mẹ đã lập mưu lừa được cả bọn chúng và đưa các con về nhà chăm sóc, đồng thời mật báo với Xứ ủy, Tỉnh ủy những tin tức quan trọng để kịp thời thay đổi địa điểm hoạt động đã bị lộ. Vừa ra tù, mẹ Túc lại tiếp tục đi bán hàng rong ở chợ Vinh để có tiền giúp đỡ cách mạng và làm liên lạc cho Xứ ủy Trung Kỳ, vì vậy kẻ thù luôn để mắt đến mẹ. Năm 1931, mẹ lại phải vào Nhà lao Vinh lần thứ hai. Đến năm 1939, mẹ bị bắt lần thứ ba. Đầu năm 1944, sau cuộc khởi nghĩa Đội Cung, thực dân Pháp bắt mẹ cùng hai con lần thứ tư. Dù phải gánh chịu mọi cực hình tra tấn hết sức dã man, chết đi sống lại nhiều lần trong tù nhưng kẻ thù vẫn không thể nào khuất phục được người mẹ kiên trung Võ Thị Túc.

Hay như tấm gương của chị Nguyễn Thị Bảy ở Thanh Chương. Trên đường đưa tài liệu và cơm nước vào núi Tràng Ry (nơi cơ quan Tỉnh ủy đóng), chị đã bị địch bắt. Chúng buộc chị đưa đến địa điểm đã hẹn nhưng chị không đi. Chúng đã lột hết quần áo của chị và bắt về đồn. Tra tấn bằng nhiều thủ đoạn vẫn không lung lay được tinh thần của chị, thực dân Pháp đã bắn chết chị. Người con gái ấy trước lúc hy sinh vẫn ngẩng cao đầu, vẫn đòi được trả lại quần áo và không được bịt mắt. Chị đã ngã xuống thầm lặng nhưng hiên ngang để bảo vệ Đảng, bảo vệ cách mạng. Và còn rất nhiều tấm gương khác của các mẹ, các chị như: Phạm Thị Loan, Nguyễn Thị Nhâm, Võ Thị Hoa, Nguyễn Thị Túc… đã lặng thầm hy sinh để nuôi giấu, bảo vệ cơ sở Đảng, cán bộ Đảng.

Phong trào đấu tranh từ nông thôn đến thành phố, từ miền xuôi lên miền người, từ các xóm làng đến các nhà máy lớn, từ lúc cao trào đến thời kỳ rút lui vào hoạt động bị mật đều có sự tham gia tích cực của phụ nữ Nghệ An. Qua đấu tranh cách mạng, các chị dần được tôi rèn về phẩm chất, trưởng thành về năng lực và vững vàng về bản lĩnh, có uy tín trong công tác, được Đảng giao đảm đương nhiều vị trí phụ trách, lãnh đạo phong trào đấu tranh như: Tôn Thị Quế (phụ trách Nam Đàn, Thanh Chương, Yên Thành), Nguyễn Thị Xân (phụ trách Anh Sơn), Nguyễn Thị Kỳ (phụ trách Thanh Chương thay chị Quế), Nguyễn Thị Thiu, Nguyễn Thị Phúc (phụ trách Nghi Lộc), … Đây cũng là lớp đảng viên, cán bộ nữ đầu tiên của Đảng bộ Nghệ An đã góp phần không nhỏ vào sự nghiệp cách mạng nói chung và phong trào phụ nữ Nghệ An nói riêng.

Ca ngợi tinh thần đấu tranh của phụ nữ trong phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh, báo Người Lao khổ ra ngày 18/9/1930 đã viết: “ Cuộc đấu tranh dữ dội ở Hưng Nguyên cũng như đấu tranh dữ dội ở Thanh Chương, Bến Thủy, Can Lộc, Hà Tĩnh đều do chị em phụ nữ chỉ huy và đâu đâu chị em cũng rất dũng cảm hy sinh, chính trong thời kỳ đấu tranh kịch liệt này, chính trong lúc công nông binh bắt tay nhau trong hàng trận, chị em cũng bắt đầu đấu tranh một cách vẻ vang. Cho nên, lực lượng quần chúng tranh đấu thêm được một cái sức rất mạnh tức là chị em phụ nữ đã phá xiềng nô lệ giam hãm đàn bà xưa nay mà ra vai dự cuộc tranh đấu”. Có thể khẳng định rằng, dưới ánh sáng của Đảng, phụ nữ Nghệ Tĩnh nói chung, phụ nữ Nghệ An nói riêng đã được hồi sinh tâm hồn, được tiếp thêm sức mạnh vượt qua những định kiến cổ hủ đã ăn sâu trong tiềm thức từ ngàn đời để trở thành những tấm gương dũng cảm, kiên cường, thông minh, tiết nghĩa, thủy chung, một lòng đi theo Đảng. Các mẹ các chị đã góp phần viết nên những trang sử oai hùng, lẫm liệt của quê hương, của dân tộc để muôn đời con cháu thành kính tri ân.

Trần Thị Hồng Nhung – Bảo tàng XVNT