Những đóng góp của đồng chí Nguyễn Thái Hòa trong phong trào cách mạng của quê hương Hà Tĩnh

Tác giả: Đặng Huyền Trang
Ngày 2025-01-10 09:54:07

Kỳ Anh - một huyện ven biển nằm ở phía Đông Nam tỉnh Hà Tĩnh, không chỉ là mảnh đất có bề dày lịch sử, văn hoá mà còn là một vùng quê giàu truyền thống cách mạng. Đặc biệt, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Đảng bộ và Nhân dân huyện Kỳ Anh đã vượt qua khó khăn, thử thách, đóng góp sức người, sức của cho công cuộc giải phóng quê hương, bảo vệ và xây dựng đất nước. Trong số những tên tuổi của thế hệ đảng viên lão thành cách mạng của quê hương Kỳ Anh, chúng ta không thể không nhắc đến đồng chí Nguyễn Thái Hòa.

Đồng chí Nguyễn Thái Hòa sinh năm 1906, tại làng Hoàng Giang, xã Duy Liệt, tổng Cấp Dẫn (nay là thôn Tân Phan, xã Kỳ Giang), huyện Kỳ Anh, Hà Tĩnh. Sinh ra trong cảnh nước mất nhà tan, chứng kiến cuộc sống cơ cực một cổ hai tròng của người dân Cấp Dẫn dưới ách đô hộ của chính quyền thực dân phong kiến, đồng chí Nguyễn Thái Hòa đã được gieo mầm ý thức dân tộc và khát vọng giải phóng quê hương. Ngay từ nhỏ, Nguyễn Thái Hòa đã được cha là ông Nguyễn Thanh Thủy, một địa chủ có tinh thần yêu nước, kể cho nghe nhiều mẩu chuyện về những tấm gương chí sĩ yêu nước đương thời. Đồng chí Nguyễn Thái Hòa cũng được cha mẹ cho tham gia các lớp học chữ. Do đó, đồng chí sớm tiếp cận với những sách báo, những trào lưu tư tưởng yêu nước tiến bộ đương thời.

Những năm 1926 - 1927, hội Phục Việt đã gây dựng được nhiều cơ sở hoạt động trong toàn huyện Kỳ Anh. Những thanh niên yêu nước tổng Cấp Dẫn như Nguyễn Thái Hòa, Đặng Bản, Nguyễn Viên,… đã nhanh chóng gia nhập Hội và trở thành là những hội viên tích cực.

Cuối năm 1928, đồng chí Nguyễn Thái Hòa đã trở thành cán bộ chủ cốt cán trong tổ Đảng Tân Việt tổng Cấp Dẫn. Các đồng chí đã chia nhau về các xã thôn trong tổng để tuyên truyền, xây dựng cơ sở. Với hình thức tuyên truyền linh hoạt, đồng chí Nguyễn Thái Hòa và đảng viên Tân Việt đã tập hợp được lực lượng quần chúng lớn tham gia các phường, hội tương tế, ái hữu, phường cấy, phường gặt,…, góp phần giác ngộ tư tưởng cách mạng cho thanh niên Kỳ Giang nói riêng và Nhân dân tổng Cấp Dẫn nói chung.

Cuối tháng 3/1930, sau khi thành lập, Đảng bộ lâm thời Hà Tĩnh đã chủ trương đẩy mạnh công tác xây dựng tổ chức các cơ sở đảng, các tổ chức quần chúng. Được sự phân công của cấp trên, các đồng chí Tỉnh ủy viên đã về bắt liên lạc với những thanh niên yêu nước tiến bộ tại các địa phương. Tháng 5/1930, Tỉnh ủy đã bắt liên lạc với đồng chí Nguyễn Thái Hòa cùng các đảng viên Tân Việt tổng Cấp Dẫn và thành lập Chi bộ Duy Liệt gồm 8 đảng viên, do đồng chí Đặng Hàm làm Bí thư. Chi bộ Duy Liệt ra đời là bước ngoặt phát triển mới của phong trào đấu tranh của Nhân dân Kỳ Giang dưới sự lãnh đạo của Đảng. Đồng chí Nguyễn Thái Hòa đã trở thành một trong những đảng viên đầu tiên của quê hương Kỳ Giang khi vừa mới 24 tuổi.

Sau khi thành lập, đồng chí Nguyễn Thái Hòa và Chi bộ Duy Liệt đã nhanh chóng bắt tay vào công tác tuyên truyền, phát triển tổ chức. Các đồng chí đẩy mạnh hoạt động treo cờ búa liềm, rải truyền đơn và vận động Nhân dân tham gia vào các tổ chức quần chúng yêu nước. Nhờ hoạt động tích cực của các đồng chí, chỉ trong một thời gian ngắn, các tổ chức quần chúng và lực lượng tự vệ của Đảng ở Kỳ Giang cũng lần lượt được thành lập và phát triển.

Tháng 4/1930, sau cuộc họp ở đền Phương Giai, thực hiện chủ trương của Tỉnh ủy lâm thời Hà Tĩnh về việc phát động hoạt động kỷ niệm ngày Quốc tế Lao động 01/5/1930, các đồng chí đảng viên tổng ủy Cấp Dẫn đã phân công cụ thể cho các đảng viên cốt cán. Trong đó, nhiệm vụ cắm cờ và rải truyền đơn ở xứ Voi do các đồng chí: Nguyễn Thái Hòa, Nguyễn Tiến Liên, Cao Duyệt, Dương Khiển, Lê Ngọc Triện, Dương Trạm phụ trách. Nhận nhiệm vụ, Chi bộ Duy Liệt lập tức triệu tập cuộc họp và phân công nhiệm vụ cụ thể cho từng đồng chí ủy viên.

Đêm 30/4/1930, theo kế hoạch đã định, đồng chí Nguyễn Thái Hòa và Nguyễn Viên nhận nhiệm vụ cắm cờ và rải truyền đơn ở địa điểm phía Bắc huyện. Sáng ngày 1/5/1930, tại huyện lỵ, trên núi Bàn Độ, núi Voi, Động Trộp,... những lá cờ đỏ búa liềm lần đầu tiên phấp phới tung bay trên quê hương Kỳ Anh, truyền đơn kêu gọi Nhân dân đấu tranh xuất hiện nhiều nơi đã tạo ra tiếng vang lớn, củng cố thêm niềm tin của Nhân dân đối với Đảng.

Ngày 04 - 05/6/1930, tại đền Phương Giai (Kỳ Bắc), Hội nghị thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam huyện Kỳ Anh được tiến hành. Đồng chí Nguyễn Thái Hòa là một trong những đảng viên tham gia hội nghị này. Ngay sau khi thành lập, Đảng bộ Kỳ Anh đã chủ trương tiếp tục các hoạt động tuyên truyền, giác ngộ về tư tưởng và tổ chức đảng cho quần chúng Nhân dân. Đồng thời, thông qua tổ chức quần chúng (Nông hội đỏ) để bồi dưỡng, lựa chọn những quần chúng kiên trung để kết nạp vào Đảng.

Dưới sự lãnh đạo của đồng chí Nguyễn Thái Hòa và các đồng chí đảng viên, Nhân dân Hoàng Giang, Liệt Thượng, Liệt Hạ, Mạc Khê, Phú Dẫn đã tiến hành nhiều cuộc biểu tình đòi chia lại ruộng đất công điền, công thổ, chống phụ thu, lạm bổ thuế đinh, thuế điền… khiến chính quyền thực dân phong kiến và cường hào địa phương sợ hãi, phải nhượng bộ.

Đầu tháng 9/1930, Huyện ủy Kỳ Anh chủ trương tổ chức cuộc tổng biểu tình đưa các yêu sách cho Tri huyện để đòi quyền lợi. Dưới sự lãnh đạo của đồng chí Nguyễn Thái Hòa, Thiều Ngoạn, Thiều Cư, phong trào đấu tranh của quần chúng tổng Cấp Dẫn phát triển mạnh mẽ. Ngày 9/9/1930, đồng chí Nguyễn Thái Hòa và Chi bộ Duy Liệt đã vận động và lãnh đạo quần chúng các làng Hoàng Giang, Liệt Thượng, Liệt Hạ, Mạc Khê, Phú Dẫn tập hợp ở Cồn Riềng (Yên Hạ) phối hợp với bà con các xã trong huyện tập hợp thành đoàn biểu tình hơn 5.000 người. Dưới sự bảo vệ của đội tự vệ, đoàn người xếp hàng ngay ngắn, hô vang khẩu hiệu đấu tranh  và tiến về huyện đường. Trước tinh thần đấu tranh mạnh mẽ của quần chúng, Tri huyện Lê Đức Trinh cùng nha lại, lính tráng đều bỏ trốn. Đoàn biểu tình xông vào huyện đường đốt hết giấy tờ, sổ sách, phá nhà lao thả tù nhân.

Cuộc biểu tình ngày 09/9/1930 được coi là đỉnh cao trong cao trào cách mạng 1930 - 1931 của huyện Kỳ Anh nói chung, tổng Cấp Dẫn nói riêng. Sức mạnh quần chúng dưới sự lãnh đạo của Đảng đã khiến kẻ địch khiếp sợ, hệ thống chính quyền tay sai ở các thôn, xã gần như bị tê liệt.

Trước những thắng lợi của Nhân dân hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh, thực dân Pháp đẩy mạnh chính sách khủng bố. Chúng đặt Kỳ Anh trong tình trạng thiết quân luật, tăng cường củng cố hệ thống đồn bốt ở huyện đường. Từ đầu năm 1931, thực dân Pháp và chính quyền phong kiến tay sau đã cho đóng thêm các đồn bốt, tăng thêm lính khố xanh có trang bị súng đạn để đàn áp cách mạng. Chúng còn lệnh cho lính Tây đồn, lính lê dương phối hợp với mật thám chỉ điểm về lùng sục, vây ráp khắp các thôn xóm. Trong dịp càn quét này, đồng chí Nguyễn Thái Hòa và các chiến sỹ cách mạng, quần chúng ưu tú như: Đặng Triêm, Đặng Bản, Thiều Ngoạn, Thiều Cư, Nguyễn Liệu, Trần Triệt, Nguyễn Viên... đều lần lượt bị bắt giam.

Biết được đồng chí Nguyễn Thái Hòa là đảng viên cốt cán, chính quyền thực dân phong kiến đã kết án đồng chí mức án 15 năm tù và bị đày đi biệt xứ ở nhà tù Lao Bảo[1].

Giữa năm 1936, đồng chí Nguyễn Thái Hòa được trả tự do trong đợt đấu tranh đòi dân sinh, dân chủ. Tháng 10/1936, sau khi về địa phương, đồng chí Nguyễn Thái Hòa bắt liên lạc, khôi phục Chi bộ Cấp Dẫn gồm 9 đồng chí để tiếp tục lãnh đạo cuộc đấu tranh của Nhân dân Cấp Dẫn trong hoàn cảnh lịch sử mới. Nắm được chủ trương của cấp trên, đồng chí Nguyễn Thái Hòa và chi bộ đã tích cực chuẩn bị sẵn sàng mọi mặt cho công tác tổ chức biểu tình khi có phái viên của Nghị viện Pháp đến.

Với trình độ học vấn cao, năm 1937, đồng chí Nguyễn Thái Hòa được cử là đại biểu của Tỉnh ủy Hà Tĩnh với vai trò phóng viên[2] tại Huế. Những bài xã luận, bình luận mang tính giai cấp, tính chiến đấu của các phóng viên, nhà báo, kết hợp với hoạt động của Viện Dân biểu đã thúc đẩy phong trào đấu tranh chống sưu cao, thuế nặng, chống áp bức, bất công, đòi tự do ngôn luận của quần chúng phát triển mạnh mẽ trong thời gian này.

Năm 1938, đồng chí Nguyễn Thái Hòa được Tỉnh ủy phân công về hoạt động bí mật ở tổng Cấp Dẫn. Dưới sự hoạt động năng nổ của đồng chí Nguyễn Thái Hòa, Đặng Hàm, Dương Duyến, các tổ chức đảng và tổ chức quần chúng lần lượt được thành lập như: hội đá bóng, hội lợp nhà,… Đây là những tổ chức biến tướng nhằm tập hợp quần chúng Nhân dân chống lại thế lực tổng lý, cường hào trong các làng, xã.

Tháng 8/1945, đồng chí Nguyễn Thái Hòa là Ủy viên Việt Minh huyện Kỳ Anh. Từ đêm 17/8/1945, đồng chí Nguyễn Thái Hòa và cán bộ Việt Minh Kỳ Anh đã về các thôn, xã để truyền đạt về lệnh tổng khởi nghĩa và kế hoạch giành chính quyền. Ngày 18/8/1945, hàng vạn Nhân dân Kỳ Anh sự lãnh đạo của cán bộ Việt Minh, rầm rập tiến về các địa điểm đã định. Trước khí thế của quân chúng, Tri huyện Nguyễn Hòa Phẩm và đồn trưởng Trần Ấn phải giao lại chính quyền cho Nhân dân, việc khởi nghĩa giành chính quyền huyện Kỳ Anh thành công.

Tối 18/8/1945, cán bộ Việt Minh tỉnh và huyện họp, cử ra UBND Cách mạng lâm thời huyện Kỳ Anh, do đồng chí Nguyễn Trọng Nhạ làm Chủ tịch. UBND Cách mạng lâm thời huyện đã cử cán bộ về phụ trách các tổng, hướng dẫn các làng, xã khởi nghĩa giành chính quyền. Đồng chí Nguyễn Thái Hòa và Cao Đường được lãnh đạo tín nhiệm, phân công phụ trách tổng Đậu Chữ. Dưới sự chỉ đạo của các đồng chí, ngày 19/8/1945, Ủy Ban khởi nghĩa tại các làng trên địa bàn Đậu Chữ đã tập hợp lực lượng, nòng cốt là các Đội tự vệ, tố chức Thanh niên cùng Nông hội kéo đến lý trưởng các làng giành chính quyền.

Tháng 2/1946, tại Đại hội Đảng bộ huyện Kỳ Anh tổ chức ở Kỳ Châu, đồng chí Nguyễn Thái Hòa được đại hội tín nhiệm bầu làm Ủy viên Ban Chấp hành huyện ủy khóa I. Với uy tín của mình, đồng chí Nguyễn Thái Hòa là Ủy viên Ban Chấp hành Huyện ủy trong ba năm 1946 – 1948. Dưới sự lãnh đạo của đồng chí Nguyễn Thái Hòa và Huyện ủy, Nhân dân Kỳ Anh đã tiếp tục phát huy tinh thần cách mạng, dũng cảm vượt qua mọi khó khăn, thử thách, hoàn thành công cuộc xây dựng, củng cố chính quyền cách mạng, từng bước xây dựng chế độ mới.

Đặc biệt, trong tình hình cách mạng còn khó khăn về tài chính, thực hiện chủ trương của Đảng và Chính phủ, đồng chí Nguyễn Thái Hòa đã vận động gia đình và bà con tự nguyện hiến các vật dụng cá nhân như trang sức, mâm thau, nồi đồng… cho ban vận động “Quỹ quốc phòng”, “Công phiếu kháng chiến”,…

Sau đó, đồng chí Nguyễn Thái Hòa về công tác tại quê nhà cho đến lúc nghỉ hưu. Năm 1961, do ảnh hưởng của chế độ lao tù, đồng chí Nguyễn Thái Hòa đã mất tại quê nhà.Với những đóng góp cho phong trào cách mạng địa phương, là một trong những đảng viên đầu tiên của huyện Kỳ Anh, đồng chí Nguyễn Thái Hòa là được Nhà nước truy tặng là một trong 12 đồng chí cán bộ tiền khởi nghĩa của xã Kỳ Giang.

ThS.Đặng Huyền Trang

TRưởng phòng STKKBQ - Bảo tàng XVNT

Tài liệu tham khảo:

- Lịch sử đảng bộ huyện Kỳ Anh (1930-1999), NXB VHTT, HT 2003.

- Lịch sử Đảng bộ xã Kỳ Giang (1930 – 2015), NXB Lao động, Hà nội, 2016.

- Tư liệu của gia đình đồng chí Nguyễn Thái Hòa cung cấp.



[1] Lịch sử Đảng bộ xã Kỳ Giang (1930 – 2015), NXB Lao động, Hà nội, 2016, tr.24

[2] Lịch sử Đảng bộ xã Kỳ Giang (1930 – 2015), NXB Lao động, Hà nội, 2016, tr.28

Video