7397137

Xô viết Nghệ Tĩnh – một biểu tượng rực rỡ của tinh thần cách mạng, lòng yêu nước và khát vọng độc lập, tự do của nhân dân hai tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh. 95 năm đã trôi qua nhưng di sản Xô viết Nghệ Tĩnh vẫn còn nguyên giá trị với những dấu tích vẫn còn được lưu giữ trên vùng quê cách mạng này.

Hệ thống di tích Xô viết Nghệ Tĩnh luôn được Đảng, Nhà nước và nhân dân quan tâm bảo vệ, trùng tu, tôn tạo. Nhân dịp kỷ niệm 95 năm ngày Xô viết Nghệ Tĩnh (12/9/1930-12/9/2025) để ghi nhận, tôn vinh và phát huy giá trị di sản Xô viết Nghệ Tĩnh, cụm di tích tiêu biểu cho phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh tại Nghệ An gồm 9 di tích thành phần đã được xếp hạng cấp Quốc gia đặc biệt.

Ngã ba Bến Thủy – địa điểm đấu tranh của công- nông ngày 1/5/1930. Năm 1930, địa điểm này thuộc làng Yên Dũng Hạ, tổng Yên Trường, thành phố Vinh – Bến Thủy. Hiện nay, di tích thuộc phường Trường Vinh, tỉnh Nghệ An.

Ngã ba Bến Thủy – địa điểm đấu tranh của công- nông ngày 1/5/1930

thuộc phường Trường Vinh, tỉnh Nghệ An.

Ngày 1/5/1930, hơn 1.200 quần chúng công - nông các vùng ngoại ô đã kéo vào thành phố Vinh biểu tình đòi tăng lương, giảm giờ làm, giảm sưu thuế…. Lần đầu tiên, cờ đỏ búa liềm tung bay trên đỉnh cột đèn Ngã ba Bến Thủy. Bọn địch đã đàn áp đẫm máu, làm chết 7 người, bị thương 18 người và hàng trăm người khác bị bắt. Ngã ba Bến Thủy trở thành địa danh lịch sử đặc biệt đánh dấu sự mở đầu cho phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh.

Đình Võ Liệt – trụ sở của chính quyền Xô viết trong cho phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh. Năm 1930, đình Võ Liệt thuộc xã Võ Liệt, tổng Võ Liệt, huyện Thanh Chương, phủ Anh Sơn. Hiện nay, di tích thuộc xã Kim Bảng, tỉnh Nghệ An.

Đình Võ Liệt – trụ sở của chính quyền Xô viết trong cho phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh ở xã Kim Bảng, tỉnh Nghệ An.

Ngày 01/9/1930, hơn 2 vạn nhân dân Thanh Chương trong 5 tổng đã vượt sông Lam sang vây phá huyện đường, khiến tri huyện, nha lại hoảng sợ phải bỏ chạy lên đồn Thanh Quả (vị trí đồn xưa nay thuộc thôn Thanh Quả, xã Thanh Khê). Trước sự tan rã của bộ máy hương hào ở địa phương, chi bộ Đảng đã họp ở đình Võ Liệt quyết định thành lập tổ chức Nông hội đỏ, đại diện cho quyền lợi của người lao động, công khai giải quyết mọi việc như một chính quyền cách mạng thực thụ. Đình Võ Liệt trở thành trụ sở làm việc của chính quyền Xô viết… Cũng trong thời kỳ này, các hoạt động như diễn thuyết, tổ chức học chữ quốc ngữ, đọc bài quốc tế ca, treo cờ đỏ búa liềm và nhiều sinh hoạt văn hóa văn nghệ khác được tổ chức thường xuyên tại đình.

 Nơi giặc Pháp tàn sát cuộc đấu tranh ngày 12/9/1930. Năm 1930, địa điểm này thuộc xã Thái Lão, huyện Hưng Nguyên, phủ Hưng Nguyên. Hiện nay, di tích thuộc xã Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An.

Nơi giặc Pháp tàn sát cuộc đấu tranh ngày 12/9/1930

ở xã Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An

Vào sáng 12/9/1930, khoảng 8.000 nông dân dưới sự lãnh đạo của Đảng với vũ khí thô sơ, giương cao cờ đỏ búa liềm kéo về phủ lỵ Hưng Nguyên. Khi đoàn biểu tình vừa đến Thái Lão, thực dân Pháp cho máy bay ném bom làm 217 người chết, 125 người bị thương và nhiều người bị bắt giam. Đến năm 1956, Mộ các liệt sỹ hy sinh trong ngày 12/9 được cất bốc và xây thành ngôi mộ chung. Địa điểm này không chỉ có giá trị về lịch sử mà còn có vị trí đắc địa, nằm trên tuyến đường phát triển du lịch thành phố Vinh - huyện Nam Đàn, có không gian rộng và giá trị lịch sử tiêu biểu. Du khách khi về với Kim Liên, Nam Đàn cũng đều dừng chân tại nơi đây.

Mộ các liệt sỹ Xô viết Nghệ Tĩnh hy sinh ngày 7/11/1930. Năm 1930, địa điểm này thuộc xã Tiên Lý, huyện Diễn Châu, phủ Diễn Châu. Hiện nay, di tích thuộc xã Diễn Châu, tỉnh Nghệ An.

Mộ các liệt sỹ Xô viết Nghệ Tĩnh hy sinh ngày 7/11/1930

ở xã Diễn Châu, tỉnh Nghệ An

Tại đây, ngày 7/11/1930, để kỷ niệm cách mạng Tháng Mười Nga vĩ đại, dưới sự lãnh đạo của Phủ ủy Diễn Châu do đồng chí Lê Niêm chỉ huy, hàng ngàn người từ nhiều nơi trong huyện dương cao cờ đỏ búa liềm rầm rập kéo về phủ lỵ hô vang các khẩu hiệu: Ủng hộ Liên bang Xô viết! Đả đảo đế quốc Pháp và Nam triều phong kiến…! Kẻ thù hết sức hoảng sợ đã bắn xối xả vào đoàn biểu tình làm 28 người chết và hàng trăm người bị thương…

Nơi xử bắn 72 chiến sỹ Xô viết Nghệ Tĩnh. Năm 1930, địa điểm này thuộc xã Vân Đội, huyện Đông Thành, phủ Diễn Châu. Hiện nay, di tích thuộc xã Vân Tụ, tỉnh Nghệ An.

Nơi xử bắn 72 chiến sỹ Xô viết Nghệ Tĩnh ở xã Vân Tụ, tỉnh Nghệ An

Trong cuộc biểu tình kỷ niệm lần thứ 13 cách mạng Tháng Mười Nga (7/11/1930), nhân dân Mỹ Thành tham gia đấu tranh rất sôi nổi. Để chống phá cách mạng tại chỗ của nhân dân, thực dân Pháp lập ở đây một đồn binh mạnh nhất huyện, xây dựng hệ thống bang tá huyện và bang tá tổng đồng thời sử dụng Thung Cổ Hùng (một gò đất cao gần chợ Tràng Kè) làm nơi xử bắn các chiến sỹ cách mạng để uy hiếp tinh thần đấu tranh của nhân dân. Từ ngày 7/11/1930 đến tháng 9/1931, bọn chúng đã xử bắn 72 chiến sỹ cộng sản. Di tích nằm trên gò đất cao, diện tích gần 800m², là chứng tích lịch sử hào hùng của mảnh đất giàu truyền thống cách mạng, là “địa chỉ đỏ” để giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ. 

Đình Tám Mái: Năm 1930, di tích thuộc xã Quỳnh Thuận, huyện Quỳnh Lưu, phủ Diễn Châu. Hiện nay, di tích thuộc xã Quỳnh Phú, tỉnh Nghệ An.

Đình Tám Mái ở xã Quỳnh Phú, tỉnh Nghệ An

Đình Tám Mái là nơi hội họp, in ấn tài liệu truyền đơn, báo chí của Đảng và là địa điểm tập trung quần chúng đi biểu tình trong những năm 1930-1931.  

Đình Trung: Năm 1930, di tích thuộc làng Yên Dũng Thượng, huyện Hưng Nguyên, phủ Hưng Nguyên. Hiện nay, di tích thuộc phường Trường Vinh, tỉnh Nghệ An.

Đình Trung phường Trường Vinh, tỉnh Nghệ An.

Nhân kỷ niệm ngày Quốc tế lao động 1/5/1930, 1.200 nông dân đã tập trung đình Trung tham gia cuộc biểu tình mở đầu phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh. Tháng 9/1930, nhân dân đã kéo đến đình Trung bắt bọn hào lý trong làng phải giao lại con dấu và sổ sách lập nên xã bộ nông. Từ đây, Đình Trung trở thành trụ sở của xã bộ nông, là nơi sinh hoạt, hội hè, mít tinh của nhân dân.

Đình Lương Sơn – nơi thành lập chính quyền Xô viết Nghệ Tĩnh. Năm 1930, đình Lương Sơn thuộc làng Lương Sơn, tổng Đặng Sơn, phủ Anh Sơn. Hiện nay, di tích thuộc xã Đô Lương, tỉnh Nghệ An.

Đình Lương Sơn – nơi thành lập chính quyền Xô viết Nghệ Tĩnh ở xã Đô Lương, tỉnh Nghệ An

Đình Lương Sơn là một địa điểm liên lạc quan trọng của Đảng trong thời kỳ bí mật, là nơi thành lập chi bộ Đảng Cộng sản Đông Dương đầu tiên, nơi tập hợp lực lượng quần chúng vùng lên đấu tranh đòi giảm sưu thuế. Đây cũng chính là nơi ghi lại chứng tích 7 chiến sĩ cách mạng tự vệ đỏ bị thực dân Pháp và bè lũ tay sai giết hại vào tháng 4/1931.

Cơ sở cách mạng thời kỳ Xô viết Nghệ Tĩnh năm 1931 (Nhà cụ Vi Văn Khang). Năm 1930, di tích thuộc Mường Quạ, xã Môn Sơn, huyện Con Cuông, phủ Tương Dương. Hiện nay, di tích thuộc xã Môn Sơn, tỉnh Nghệ An.

Cơ sở cách mạng thời kỳ Xô viết Nghệ Tĩnh năm 1931 (Nhà cụ Vi Văn Khang)

ở xã Môn Sơn, tỉnh Nghệ An.

Khi phong trào cách mạng ở miền xuôi bị thực dân Pháp đàn áp, đầu năm 1931, cơ quan Đảng chuyển dần lên vùng núi cao để duy trì và phát triển lực lượng, bảo vệ cơ sở Đảng. Vào tháng 4/1931 tại nhà đồng chí Vi Văn Khang Chi bộ Môn Sơn được thành lập, do đồng chí Vi Văn Khang làm Bí thư. Đây chính là chi bộ Đảng đầu tiên được thành lập ở địa bàn miền núi - vùng cao của Nghệ An. Nhà riêng của đồng chí Vi Văn Khang đã trở thành nơi hội họp, nuôi giấu cán bộ; nơi in ấn tài liệu, che chở và nuôi dưỡng cán bộ Đảng. 

Hệ thống di tích lịch sử gắn với phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh là dấu tích về thời kỳ đấu tranh sôi nổi và quyết liệt của nhân dân Nghệ An trong những ngày đầu có Đảng. Các di tích này không chỉ là chứng tích của một thời kỳ lịch sử hào hùng mà còn là biểu tượng cho sự hình thành và phát triển của phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh những năm 1930-1931. Việc xếp hạng Cụm di tích Xô Viết Nghệ Tĩnh nói trên là di tích Quốc gia đặc biệt theo Quyết định số 1959 ngày 11/9/2025 của Thủ tướng Chinh phủ đã góp phần quan trọng trong việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy những giá trị di sản quý báu của dân tộc trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước hiện nay./.