7395735

Đồng chí Lê Công Điều (còn gọi là Lê Điều, bí danh: Đào, Nghĩa, Tiết), sinh năm 1901 ở làng Ngọc Luật, tổng Vân Tụ, huyện Yên Thành (nay là xã Vân Du), tỉnh Nghệ An. Sinh ra trong một gia đình có truyền thống yêu nước và cách mạng, đồng chí Lê Công Điều sớm tham gia vào các hoạt động yêu nước tại địa phương.

Năm 1926, đồng chí Võ Mai (quê ở Diễn Châu) sau khi dự lớp huấn luyện chính trị của Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã về nước thành lập tiểu tổ Việt Nam Thanh niên Cách mạng Đồng chí Hội ở Hoàng Trường, Diễn Châu. Sau đó, một số đồng chí trong tiểu tổ như Chu Văn Đàm, Chu Huệ,… đã được giao nhiệm vụ kết nối, xây dựng cơ sở Hội Việt Nam Cách mạng Thanh Niên ở Yên Thành. Các đồng chí đã về bắt liên lạc với những thanh niên yêu nước tổng Vân Tụ như: Nguyễn Úy, Nguyễn Ngoạn, Nguyễn Ứng, Lê Điều,… để xây dựng cơ sở tổ chức Thanh niên tại tổng Vân Tụ.

Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của đồng chí Võ Mai, hai tiểu tổ Việt Nam cách mạng thanh niên ở tổng Vân Tụ và Quỳ Trạch đã đẩy mạnh công tác giáo dục tinh thần yêu nước. Cũng như nhiều đồng chí trong tổ chức, đồng chí Lê Công Điều đã thông qua nhiều hình thức để tuyên truyền, giác ngộ quần chúng nhân dân khiến các tư tưởng tiến bộ, đặc biệt là tác phẩm “Đường kách mệnh” đã được phổ biến rộng rãi trong các tầng lớp nhân dân Vân Tụ.

Năm 1929, đồng chí Phan Thái Ất, Bí thư Chi bộ Đông Dương Cộng sản Đảng Dương Xuân (Anh Sơn), Bí thư Tổng Nông hội đỏ Nghệ An được phân công về Trụ Pháp triệu tập cuộc họp tại nhà đồng chí Nguyễn Ngoạn để thành lập Chi bộ Đông Dương Cộng sản Đảng ở Yên Thành. Tại cuộc họp này, các đồng chí đã thống nhất đặt tên là Chi bộ Bồ Sơn. Chi bộ gồm 9 đồng chí là thành viên tiêu biểu của tổ chức Thanh niên tổng Vân Tụ. Đồng chí Lê Công Điều, với những hoạt động tích cực của mình, được kết nạp và trở thành một trong những đảng viên đầu tiên của huyện Yên Thành. Chi bộ Bồ Sơn cũng là một trong những chi bộ Đông Dương Cộng sản Đảng được thành lập đầu tiên ở Nghệ An.

Sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, tháng 3/1930, Phân cục Trung ương lâm thời ở Trung Kỳ đã chỉ định ra hai Ban Chấp hành lâm thời Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tại Nghệ An là Tỉnh bộ Vinh và Tỉnh bộ Nghệ An. Dưới sự chỉ đạo sâu sát và quyết liệt của các đồng chí Tỉnh ủy viên, các tổ chức cơ sở Đảng dần được hình thành, tổ chức quy củ. Tháng 8/1930, Xứ ủy Trung kỳ và Tỉnh ủy Nghệ An chủ trương phái một số cán bộ ra giúp các phủ, huyện phía Bắc Nghệ An xây dựng cơ sở, phát động phong trào.

Đầu tháng 10/1930, đồng chí Nguyễn Hữu Bình, Chu Trang triệu tập một cuộc họp tại nhà Nguyễn Ngoạn (ở Trụ Pháp) gồm các đồng chí: Nguyễn Ngoạn, Lê Công Điều, Nguyễn Úy, Nguyễn Thực, Nguyễn Chuyên,Võ Châu. Dưới sự chủ trì của đồng chí Nguyễn Hữu Bình, hội nghị đã nghe phổ biến các chủ trương của Đảng và thống nhất thành lập Chi bộ cộng sản tổng Vân Tụ. Hội nghị đã phổ biến kế hoạch chuẩn bị vận động quần chúng nhân dân tổ chức cuộc biểu tình quy mô toàn huyện nhân kỷ niệm ngày Cách mạng Tháng Mười Nga thành công để biểu dương lực lượng, đòi giảm sưu giảm thuế, phản đối đế quốc và chính quyền tay sai đàn áp công nhân Bến Thủy, nông dân huyện Hưng Nguyên.

Sự ra đời của Chi bộ Đảng ở Vân Tụ đã đánh dấu bước phát triển mới của phong trào cách mạng ở tổng Vân Tụ nói chung. Sau khi thành lập, đồng chí Lê Công Điều và các đồng chí trong chi bộ đã phân công nhau tiến hành công tác chuẩn bị và về các làng để vận động quần chúng nhân dân.

Sáng sớm ngày 7/11/1930, dưới sự lãnh đạo của đồng chí Lê Công Điều, Nguyễn Ngoạn, Nguyễn Úy, Nguyễn Thực, Trần Khắc Thanh, hàng trăm quần chúng tổng Vân Tụ, khởi đầu từ Đông Yên, Quan Chương, qua Ngọc Luật, Quảng Cư, Trang Niên kéo sang tập trung tại đình Trụ Pháp. Sau khi sắp xếp hàng ngũ, đoàn biểu tình với tự vệ cầm cờ đi đầu đã rầm rộ từ đường 7 tiến qua đường 38. Đoàn đi đến đâu, Nhân dân các làng của tổng Vân Tụ và Quan Hóa từ các ngả lại kéo ra, nhập vào đoàn đến đó. Khi đoàn biểu tình vừa đến Mũi Đao (gần cầu Dinh) thì Tri huyện Yên Thành đã kịp điều lính lê dương ra ngăn chặn. Không hề run sợ, khi các đồng chí Lê Công Điều, Nguyễn Ngoạn đưa tay lên làm hiệu lệnh, đoàn biểu tình liền hô to các khẩu hiệu đấu tranh.

Khí thế đấu tranh như sóng cuộn của Nhân dân khiến Tri huyện Hà Văn Ngoạn hoảng sợ, liền ra lệnh cho lính lê dương bắn vào đoàn khiến 1 người chết và một số người bị thương. Trong tình thế không cân sức, đồng chí Nguyễn Úy, Nguyễn Ngoạn hướng dẫn đoàn tạm thời rút lui để bảo toàn lực lượng. Cùng lúc đó, đoàn biểu tình ở hạ huyện khi kéo đến cầu Muống (làng Tương Lai) cũng bị giặc đàn áp khiến 10 người chết và một số người bị thương. Cuộc biểu tình tuy chưa đạt được mục đích kéo đến huyện đường nhưng đã đánh dấu lần đầu tiên Nhân dân Yên Thành tham gia đấu tranh có tổ chức dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Sau cuộc biểu tình, dưới sự chủ trì của đồng chí Nguyễn Hữu Bình, đồng chí Lê Công Điều và chi bộ đã tổ chức cuộc họp tại nhà đồng chí Nguyễn Ngoạn để bàn kế hoạch đối phó với kẻ địch, ổn định tinh thần cho quần chúng nhân dân.

Thực hiện chủ trương của hội nghị, đồng chí Lê Công Điều và các đảng viên của chi bộ Vân Tụ đã chia nhau về các làng, vận động nhân dân đóng góp tiền, gạo để giúp đỡ những gia đình có người bị hi sinh và bị thương nặng. Những hoạt động này đã kịp thời biểu dương gương hi sinh của các liệt sĩ, tối cáo tội ác của thực dân phong kiến, đồng thời khơi dậy tinh thần đoàn kết, tinh thần đấu tranh của nhân dân.

Trước sự phát triển nhanh chóng của phong trào cách mạng, ngày 10/11/1930, đồng chí Nguyễn Hữu Bình, phái viên của Tỉnh ủy Nghệ An đã về Yên Thành, triệu tập hội nghị tại nhà thờ họ Nguyễn Công (làng Trụ Pháp). Hội nghị đã bàn nhiều về phương hướng, nhiệm vụ trong tình thế cách mạng mới và bầu ra Ban Chấp hành lâm thời Đảng bộ huyện. Với vai trò đã được khẳng định trong thực tiễn công tác đấu tranh, đồng chí Lê Công Điều được hội nghị tín nhiệm bầu là một trong năm ủy viên của Ban Chấp hành.

Xác định nhiệm vụ hàng đầu trong giai đoạn này là tiếp tục tuyên truyền giác ngộ nhân dân, duy trì phong trào đấu tranh, Hội nghị đã thống nhất phân công các đồng chí huyện ủy viên về các làng, trực tiếp xây dựng các chi bộ đảng và tổ chức quần chúng yêu nước. Chỉ trong một thời gian ngắn, đồng chí Lê Công Điều đã hoàn thành nhiệm vụ được tổ chức giao phó. Chi bộ Ngọc Luật được thành lập gồm 6 đảng viên, do đồng chí Lê Công Điều làm Bí thư. Dưới sự chỉ đạo của đồng chí, các tổ chức Nông hội đỏ, Tự vệ đỏ, Hội tán trợ Ngọc Luật lần lượt được hình thành.

Đầu năm 1931, huyện Yên Thành xảy ra nạn đói lớn. Chi bộ Ngọc Luật, đứng đầu là đồng chí Lê Công Điều đã tổ chức các cuộc “vay” lúa của địa chủ cứu đói cho nông dân, đồng thời chỉ đạo tự vệ đỏ trấn áp các thế lực phản động. Nhờ đó, quần chúng nhân dân lại cảng củng cố thêm niềm tin đối với tổ chức Đảng.

Trước làn song cách mạng diễn ra ngày một mạnh mẽ, thực dân Pháp cùng chính quyền phong kiến Nam triều tay sai đã tiến hành nhiều thủ đoạn hòng dập tắt phong trào đấu tranh của nhân dân Nghệ Tĩnh nói chung và nhân dân Yên Thành nói riêng. Tháng 12/1930, địch cử Phan Minh Bật, một tên quan lại khét tiếng gian ác về làm Tri huyện Yên Thành. Chúng bố trí những tên phản động có nhiều thủ đoạn chống phá cách mạng về giữ chức chánh, phó tổng, bang tá tổng, lập thêm hệ thống đồn bốt dày đặc, tăng cường chính sách bắt bớ và khủng bố khiến nhiều đảng viên cộng sản và quần chúng yêu nước bị bắt, giết hoặc tù đày.

Đầu năm 1931, Tổng đốc An Tĩnh Nguyễn Khoa Kỳ bày ra thủ đoạn mỵ dân như tổ chức rước cờ vàng, phát thẻ quy thuận hòng lừa phỉnh, dụ dỗ nhằm chia rẽ, cô lập lực lượng cách mạng trong quần chúng Nhân dân. Nhận rõ âm mưu thâm độc của kẻ địch, Huyện ủy Yên Thành đã tổ chức cuộc họp tại làng Ngọc Luật đề ra kế hoạch phá tan buổi phát thẻ quy thuận này.

Sau cuộc họp, đồng chí Lê Công Điều và các đảng viên trong Chi bộ Ngọc Luật đã nhanh chóng triển khai nhiệm vụ vận động nhân dân, tham gia bố trí lực lượng cho cuộc đấu tranh này.

Ngày 07/2/1931, đúng phiên chợ Kè, thực dân Pháp âm mưu tập trung quần chúng để “phát thẻ quy thuận” và “rước cờ vàng”. Tổng đốc Nguyễn Khoa Kỳ, Công sứ Pháp, Tri huyện Phan Minh Bật đều có mặt đầy đủ. Khi buổi lễ sắp bắt đầu, lá cờ vàng vừa kéo lên, Nguyễn Khoa Kỳ chuẩn bị hiểu dụ thì các đồng chí Lê Công Điều và các đồng chí đảng viên khác được bố trí từ trước liền hô hào mọi người đứng dậy. Truyền đơn của Đảng Cộng sản Đông Dương kêu gọi anh chị em dân cày vào Nông hội đoàn kết chống Pháp được rải khắp nơi, cả ô tô của tên công sứ, tổng đốc, giám binh cũng nhét đầy truyền đơn. Buổi lễ do địch tổ chức đã thất bại hoàn toàn. Báo Người lao khổ của Xứ ủy Trung kỳ, báo Tiếng dân cùng một số báo chí đương đại khác ngay sau đó cũng đã lên bài tường thuật tỉ mỉ về cuộc đấu tranh này. Thắng lợi này không những cổ vũ tinh thần, động viên quần chúng trong xã, trong huyện mà còn có tiếng vang, cổ vũ tinh thần đấu tranh của nhân dân toàn tỉnh.

Các thủ đoạn mua chuộc, dụ dỗ được Nhân dân đã thất bại, thực dân Pháp và chính quyền tay sai ở Yên Thành dồn dập cho binh lính, đoàn phu về từng thôn, xóm để lùng bắt khiến các đồng chí huyện ủy viên,các chi bộ Đảng bị phá vỡ, nhiều đảng viên và quần chúng yêu nước bị địch bắt.

Trong tình thế cách mạng ngặt nghèo, tháng 6/1931, Tỉnh ủy Nghệ An cử đồng chí Nguyễn Trình về khôi phục lại Huyện ủy Yên Thành. Huyện ủy được củng cố gồm các đồng chí: Nguyễn Trình (Bí thư), Lê Công Điều, Lê Tiệu, Nguyễn Dục, Phạm Khương.

Tháng 8/1931, trước sự truy lung gắt gao của địch, trong một chuyến công tác, đồng chí Lê Công Điều đã rơi vào tay giặc. Đồng chí bị địch bắt và giam ở đồn Trụ Pháp, rồi đưa về giam ở Nhà lao huyện Yên Thành. Sau một thời gian giam giữ, Tòa án Nam triều tỉnh Nghệ An kết án đồng chí Lê Công Điều với mức án 8 năm tù giam và 4 năm 06 tháng tháng quản thúc (theo Hồ sơ mật thám Pháp khai thác tại Bộ Công an, không rõ Bản án). Đồng chí Lê Công Điều sau đó bị đưa vào Nhà đày Buôn Ma Thuột.

Năm 1936, Chính phủ Mặt trận Bình dân Pháp đã thi hành một số chính sách có tính chất giải phóng hơn cho các thuộc địa, trong đó có việc trả tự do cho nhiều tù nhân chính trị. Đồng chí Lê Công Điều được trả tự do trong thời gian này.

Tháng 7/1936, vừa về tới quê hương, đồng chí Lê Công Điều đã tiến hành bắt lien lạc với các đồng chí khác để hoạt động cách mạng. Trong thời gian này, được đồng chí Lê Đĩnh Vỹ (quê ở Nghi Lộc) giao nhiệm vụ lập hội tương tế ở các làng để vận động quần chúng nhân dân, đồng chí Lê Công Điều cùng với nhiệt huyết cách mạng của mình đã không ngại khó khăn để thực hiện tốt nhiệm vụ.

Cuối năm 1941, hoạt động của đồng chí Lê Công Điều đã không qua mắt được hệ thống mật thám địa phương. Đồng chí tiếp tục bị địch bắt giam tại Nhà lao Vinh 6 tháng, sau đó được tha về, quản chế tại địa phương.

Tháng 5/1945, đồng chí Lê Công Điều được cử vào Việt Minh lâm thời huyện Yên Thành. Dưới sự chỉ đạo sát sao của các đồng chí, chỉ một tháng sau, Việt minh của năm tổng trên toàn huyện đã được thành lập, chuẩn bị sẵn sàng cho thời cơ cách mạng mới. Hoạt động của đồng Mặt trận Việt Minh huyện, trong đó có sự đóng góp không nhỏ của đồng chí Lê Công Điều đã góp phần làm nên thắng lợi hoàn toàn của cuộc khởi nghĩa giành chính quyền trên toàn huyện vào ngày 25/8/1945.

Với những đóng góp của mình cho phong trào cách mạng quê hương, đồng chí Lê Công Điều đã nhiều lần được Đảng, Nhà nước giao giữ các vị trí quan trọng: Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến hành chính xã Đại Minh (1947-1949) Ủy viên Ban chấp hành huyện Yên Thành (1949-1950), Ủy viên Chi bộ Đại Minh, Chủ tịch Ủy ban kháng chiến hành chính xã Đại Minh (1952); Chủ tịch Ủy ban Hành chính xã Đại Minh (1954); Chủ tịch Mặt trận xã Minh Thành (1969-1972). Dù ở bất cứ vị trí nào, đồng chí Lê Công Điều vẫn luôn kiên định lập trường của một người cộng sản, luôn tìm tòi, cố gắng nỗ lực hoàn thành tốt nhiệm vụ được tổ chức giao phó. Đồng chí đã được Đảng, Nhà nước tặng nhiều phần thưởng cao quý, trong đó có Huân chương Độc lập hạn Ba (1998).

Là một trong những đảng viên thế hệ đầu tiên của quê hương Vân Du, cuộc đời hoạt động cách mạng của đồng chí Lê Công Điều xứng đáng là tấm gương sáng để lớp lớp thế hệ hôm nay học tập và noi theo. Tên tuổi của đồng chí Lê Công Điều và hàng ngàn đảng viên, quần chúng yêu nước trong phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh đã góp phần tô thắm nên truyền thống yêu nước, cách mạng của quê hương Nghệ An trong trang sử vàng của dân tộc.