7357048

Đồng chí Đậu Tuân, bí danh Hoàn, sinh năm 1905, quê ở làng Di Luân, tổng Đại Đồng (nay là xã Đồng Văn), huyện Thanh Chương, Nghệ An. Sinh ra trong một gia đình trung nông, năm 12 tuổi, đồng chí Đậu Tuân đã được gia đình cho theo học chữ Nho. Đến năm 13 tuổi, đồng chí tiếp tục được theo học lớp chữ Quốc ngữ.

Ngày 20/3/1930, Huyện ủy lâm thời Thanh Chương được thành lập do đồng chí Tôn Gia Tinh làm Bí thư. Ngay sau khi thành lập, Huyện ủy đã cử các đồng chí đảng viên về tận các làng, xã để xúc tiến việc phát triển tổ chức cơ sở Đảng cũng như các tổ chức đoàn thể, quần chúng, sẵn sàng lực lượng cho một giai đoạn đấu tranh mới.

Vốn sẵn có tinh thần yêu nước và lòng căm thù giặc, cuộc đấu tranh của nhân dân Thanh Chương trong ngày 1/5/1930 như tiếp lửa, thổi bùng lên ngọn lửa đấu tranh của đồng chí Đậu Tuân.

Tháng 6/1930, Huyện ủy đã cử đồng chí Trần Đình Xang, Nguyễn Văn Sươu về Đại Đồng chỉ đạo thành lập Chi bộ Di Luân. Hai đồng chí đã liên lạc với những thanh niên yêu nước để tuyền truyền và kết nạp vào tổ chức. Chi bộ Di Luân ra đời gồm 11 đồng chí, chính thức đảm nhận trách nhiệm lãnh đạo phong trào đấu tranh của nhân dân Di Luân. Sự ra đời Chi bộ Di Luân đã đáp ứng nhu cầu bức thiết của phong trào đấu tranh cách mạng ở đây nói riêng và tổng Đại Đồng nói chung. Được chính thức kết nạp vào hàng ngũ của Đảng, đồng chí Đậu Tuân càng hăng hái tham gia vào các hoạt động đấu tranh do chi bộ, tổng ủy và huyện ủy phát động.

Để thúc đẩy phong trào phát triển, chi bộ chủ trương đẩy mạnh công tác tuyên truyền vận động, tập hợp quần chúng tham gia đấu tranh chống ách áp bức bóc lột của thực dân Pháp và phong kiến tay sai. Nhờ hoạt động năng nổ của đồng chí Đậu Tuân và các đảng viên trong chi bộ, một số tổ chức yêu nước như: Nông hội, Thanh niên, Phụ nữ… đã được thành lập. Đặc biệt, đội Tự vệ đỏ làng Di Luân đã sớm được thành lập với số lượng đông đảo gồm 80 người được trang bị các vũ khí thô sơ như: giáo, mác, gậy gộc, đã trở thành một trong những lực lượng đi đầu bảo vệ các cuộc đấu tranh của nhân dân Đại Đồng trong thời gian này.

Trong không khí rạo rực tinh thần đấu tranh của công – nông Nghệ Tĩnh, Huyện ủy Thanh Chương tiếp tục họp bàn phân tích âm mưu của địch và quyết định tổ chức cuộc biểu tình trên quy mô toàn huyện vào ngày 1/9/1930. Ngay sau hội nghị, Huyện ủy đã phân công các cán bộ về Đại Đồng cũng như các cơ sở để chỉ đạo công tác chuẩn bị cho cuộc đấu tranh. Thực hiện sự phân công của tổ chức, đồng chí Đậu Tuân và các đồng chí trong chi bộ đã khẩn trương tiến hành nhiều hoạt động rải truyền đơn, tuyên truyền, vận động nhân dân Di Luân sẵn sàng tham gia vào phong trào đấu tranh chung của toàn huyện.

Ngày 01/9/1930, từ mờ sáng, nhân dân Di Luân, Mậu Tài, Lạng Khê dưới sự chỉ huy của các đồng chí Đảng viên như: Lê Thế Thuận, Nguyễn Xuân Kiệm, Trịnh Văn Chởn, Đậu Tuân,… từ chùa Nhường kéo xuống Bến đò Nguyệt Bổng, hòa vào đoàn biểu tình của toàn huyện. Đoàn người mang theo cờ đỏ búa liềm, khí thế rầm rộ tiến thẳng về huyện đường, vừa đi vừa hô vang khẩu hiệu đấu tranh. Tiếp đó, đoàn biểu tình vượt sông, ồ ạt tràn vào huyện đường khiến tri huyện, nha lại, binh lính bỏ chạy lên đồn Tây ở Thanh Quả. Quần chúng thừa thắng đã xông lên đốt phá huyện đường, tiêu hủy hồ sơ, tài liệu, đập phá nhà giam và giải thoát tù nhân.

Ngày 02/9/1930, các đảng viên chi bộ Di Luân và đồng chí Đậu Tuân đã lãnh đạo nhân dân Mậu Tài phối hợp với các làng Di Luân, Lạng Khê… tham gia lễ truy điệu và đưa tang anh Nguyễn Công Thường bị bọn lính bắn chết trong cuộc biểu tình ngày 1/9.

Nhân đà thắng lợi, dưới sự lãnh đạo của chi bộ, nhân dân Di luân đã tiếp tục tiến hành nhiều cuộc đấu tranh để trấn áp cường hào địa phương, như: cuộc đấu tranh với cường hào, bắt lý trưởng Lê Canh Đài làng Di Luân bồi thường 200 đồng bạc tham nhũng thuế thân (tháng 10/1930); cuộc biểu tình đấu tranh của 200 nông dân đòi chia lại ruộng đất công cho dân (ngày 29/11/1930); cuộc biểu tình thị uy và trấn áp 4 tên cường hào địa phương (ngày 15/2/1931),...

Để đáp ứng yêu cầu đấu tranh trong tình hình mới, hai chi bộ Di Luân, Mậu Tài đã sáp nhập thành Liên chi bộ Đồng Luân. Đồng chí Đậu Tuân được tín nhiệm bầu làm Bí thư.

Ngày 20/5/1931, sau khi sáp nhập, Liên chi bộ Đồng Luân và đồng chí Đậu Tuân đã lãnh đạo Tự vệ đỏ bao vây, uy hiếp khiến nhóm sỹ quan và binh lính đồn Rạng đang kéo xuống đàn áp nhân dân phải hoảng sợ rút lui. Cùng ngày, Tự vệ đỏ Di Luân và Mậu Tài mai phục tiêu diệt được 2 tên cường hào trong tổng và một số lính đang về đàn áp nhân dân.

Dưới sự chỉ đạo của liên chi bộ Đồng Luân mà người đứng đầu là Bí thư Đậu Tuân, khí thế đấu tranh của nhân dân ngày một mạnh mẽ khiến cường hào địa phương phải bỏ trốn, hoặc nằm im. Mặc dù chưa đặt ra mục tiêu giành chính quyền cho phong trào đấu tranh lần này nhưng đồng chí Đậu Tuân và Liên chi đã nhanh chóng ra quyết định thành lập thôn bộ nông để đảm nhận các công việc quản lý thôn xóm. Đặc biệt trong thời gian này, dưới sự lãnh đạo của Liên chi bộ Đồng Luân, hoạt động mở các lớp chữ Quốc ngữ được đặc biệt xem trọng. Làng Di Luân mở được 4 điểm dạy học và làng Mậu Tài mở được 5 điểm, thu hút đông đảo quần chúng nhân dân tham gia.

Từ nửa cuối năm 1931, để đối phó với làn sóng đấu tranh ngày càng cao của nhân dân, thực dân Pháp và chính quyền phong kiến Nam triều đã tăng cường lực lượng binh lính về Thanh Chương. Ở Đồng Văn, chúng cho lập 4 đồn Bang tá, gồm: 03 đồn ở Mậu Tài và 01 đồn ở Di Luân. Mặc dù đồng chí Đậu Tuân và Liên chi bộ Đồng Luân đã chỉ đạo lực lượng tự vệ đỏ đánh trả nhưng tương quan lực lượng quá chênh lệch khiến phong trào cách mạng ở Đồng Văn bị tổn thất nặng nề. Hầu hết các cơ sở của Đảng, đoàn thể bị phá vỡ và nhiều cán bộ, đảng viên bị bắt giam. Đồng chí Đậu Tuân bị kẻ địch xác định là thành phần cách mạng cốt cán nên đã kết án đồng chí tù chung thân “ngộ xá bất nguyên”[1].

Sau một thời gian bị giam tại Nhà lao Vinh, đồng chí Đậu Tuân bị đày đi Lao Bảo. Tiếp đó, đồng chí tiếp tục bị đày đến giam tại Nhà đày Buôn Ma Thuột (tháng 6/1936), Căng an trí La Hy (1943), Căng an trí Phú Bài (1944). Dù ở bất cứ hoàn cảnh nào, đồng chí Đậu Tuân luôn nêu cao phẩm chất của người chiến sỹ Xô viết Nghệ Tĩnh, đoàn kết cùng với các bạn tù của mình để biến nhà tù đế quốc thành một mặt trận đấu tranh mới.

Tháng 3/19345, lợi dụng sự kiện Nhật đảo chính Pháp, đồng chí Đậu Tuân đã cùng các tù chính trị vượt ngục trở về quê hương, bắt mối liên lạc để tiếp tục hoạt động cách mạng.

Tháng 8/1945, đồng chí Đậu Tuân tham gia Mặt trận Việt Minh làng Di Luân, cùng với nhân dân toàn xã góp phần làm nên thắng lợi của khởi nghĩa giành chính quyền tại Thanh Chương nói chung và ở Di Luân nói riêng (23/8/1945).

Năm 1947-1948, đồng chí Đậu Tuân được tín nhiệm bầu là Chủ tịch xã Đồng Luân.

Trong các giai đoạn tiếp theo, đồng chí Đậu Tuân được tổ chức tín nhiệm giao giữ nhiều trọng trách khác nhau, như: ủy viên Huyện ủy Thanh Chương (1949), cán bộ nghiệp vụ kho thóc Liên khu 4 (1952), công an Liên khu 4 (1958), Bộ Công an,... Ở bất cứ nhiệm vụ nào, đồng chí cũng luôn nỗ lực, cố gắng hoàn thành thành tốt nhất nhiệm vụ được giao phó.

Đồng chí Đậu Tuân đã được Đảng, Nhà nước tôn vinh, tặng thưởng nhiều phần thưởng cao quý: Huân Chương kháng chiến hạng Ba (1961), Huân chương Độc lập hạng Ba (1986), Huy hiệu 60 năm tuổi Đảng (2012). Cuộc đời hoạt động và những cống hiến của đồng chí Đậu Tuân cho phong trào giải phóng dân tộc xứng đáng là tấm gương sáng để lớp lớp thế hệ học tập và noi theo.

ThS. Đặng Huyền Trang

Phòng Sưu tầm, Kiểm kê và Bảo quản

Chú thích:

[1] Lịch sử Đảng bộ xã Đồng Văn (1930-2010), NXB Lao động Hà Nội, 2014, tr.43

Tài liệu tham khảo:

-         Lịch sử Đảng bộ xã Đồng Văn (1930-2010), NXB Lao động Hà Nội, 2014

-         Lịch sử Đảng bộ huyên Thanh Chương (1930-2010), NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội, 2010

-         Lời kể, tư liệu do gia đình đồng chí Đậu Tuân cung cấp.