6849614

Nông dân Nghệ Tĩnh có truyền thống cách mạng ngoan cường. Ngay từ những năm đầu bị mất nước trong tay thực dân Pháp, cùng với nhân dân cả nước, nhân dân Nghệ Tĩnh đã nêu cao tinh thần đấu tranh bất khuất chống quân xâm lược.

Khi cuộc bình định của thực dân Pháp ở Nghệ Tĩnh và cả nước đã đạt tới mức mà chúng cho là có kết quả, tư bản Pháp bắt đầu cuộc xâm lăng về kinh tế để lột da người lao động Việt Nam. Chúng đưa ra đủ thứ cần thiết để rút những người nông dân ra khỏi mảnh đất của mình, đưa họ đi xa hàng trăm cây số, buộc họ phải tha phương cầu thực, thảm hoạ chồng chất lên cổ, lên đầu, lên vai người nông dân Nghệ Tĩnh.

“Làm một mẫu ruộng, nếu tính tiền thuê trâu bò, mua phân tro, mướn làm, tiền ăn uống thì mỗi năm hết chừng 30 đồng, nghĩa là dân cày đã lỗ mất 5 đồng mà chính phủ lại còn kẹp lấy cho được 2 đồng rưỡi.”

Từ năm 1925 đến 1929, hàng năm có 12.500 nông dân Nghệ Tĩnh phải rời quê hương đi kiếm kế sinh nhai ở các địa ngục trần gian là các đồn điền cao su Nam Kỳ và Cam pu chia, hoặc phiêu bạt xa hơn tới Tân đảo, Tân thế giới.

Đấy là chưa kể còn có hàng nghìn nông dân bị tư sản, địa chủ tước mất ruộng đất phải sống lay lắt ở nông thôn. Tình cảnh ở nhà quê thật là thê thảm. Do sự bóc lột quá nặng nề, nông dân Nghệ Tĩnh chỉ còn đường duy nhất là vùng lên đấu tranh để đòi lại quyền sống cho mình. Chính đây là yếu tố có tác dụng thúc đẩy cuộc đấu tranh giai cấp sau này lên nhanh trong phong trào Xô Viết Nghệ Tĩnh. Nhất là từ khi có Đảng Cộng sản Việt Nam ở Trung Kỳ kêu gọi các giới gia nhập các tổ chức quần chúng của Đảng để đấu tranh đòi các quyền lợi. Nội dung truyền đơn kêu gọi các giới: Công nhân gia nhập Công hội Đỏ, đấu tranh đòi tăng lương, đòi ăn lương tháng, nghỉ ngày chủ nhật và ngày làm 8h, công nhân nữ sinh đẻ được nghỉ có lương, đòi tự do, tổ chức lại công hội, tự do bãi công, tự do biểu tình.

Nông dân gia nhập Nông hội Đỏ, đấu tranh đòi giảm tô, đòi giảm thuế ruộng đất, giảm tức, giảm thuế thân, thuế vườn, thuế chợ, thuế đò; đấu tranh chống việc bắt phạt, bỏ tù những người làm nghề buôn rượu, thuốc lá, muối, đòi bỏ lệ bắt dân đi làm các việc tạp dịch, bỏ lễ tết và làm công không cho địa chủ, quan lại; chia ruộng đất công và cho dân biết tiền lúa công quỹ của làng xã.

Về mặt tổ chức, thì từ khi các tổ chức Đảng ở Nghệ Tĩnh được thành lập thì nơi nào có nông dân đều có Nông hội Đỏ và Tự vệ Đỏ; cũng như nơi nào có công nhân đều tổ chức Công hội Đỏ. Thật là một tình hình hiếm thấy so với nhiều làng xã hay thành phố, khu công nghiệp ở nơi khác lúc bấy giờ. Liên minh công-nông ở đây là liên minh về lực lượng khẩu hiệu đấu tranh, đồng thời liên minh về tổ chức và thống nhất hành động chống đế quốc, phong kiến theo quan điểm, đường lối của giai cấp công nhân và do Đảng cộng sản lãnh đạo.

Từ những đặc điểm điển hình ấy, máu của công nhân, nông dân Nghệ Tĩnh trong cuộc biểu tình 1/5/1930, tô thắm mối tình đoàn kết, tô thắm lá cờ giai cấp vô sản trong ngày kỷ niệm vẻ vang của phong trào vô sản thế giới.

Thực hiện chủ trương của Trung ương Đảng, lần đầu tiên kỷ niệm ngày Quốc tế lao động, nhân dân cả nước đã dấy lên mạnh mẽ làn sóng đấu tranh. Tại Nghệ An ngày 21/4/1930 được sự lãnh đạo trực tiếp của Phân cục Trung ương ở Trung kỳ - Tỉnh uỷ Vinh và Tỉnh uỷ Nghệ An họp hội nghị tại làng Lộc Đa( huyện Hưng Nguyên), quyết định lấy ngày 1/5 làm ngày phát động phong trào quàn chúng đấu tranh trong toàn tỉnh. Tại Vinh dưới sự lãnh đạo các chi bộ Đảng, 1.200 nông dân các làng Yên Dũng, Lộc Đa, Đức Thịnh (huyện Hưng Nguyên ), An Hậu, Yên Hậu ( Nghi Lộc ) biểu tình kéo vào thành phố Vinh, phối hợp với công nhân các nhà máy đưa yêu sách lên công sứ Pháp đòi tăng lương, bớt giờ làm, giảm sưu, hoãn thuế.

Anh Hoàng Trọng Trì cùng hàng trăm tự vệ đã dũng cảm cầm cờ xung phong tiến lên vừa hát vang bài Quốc tế ca và hô to khẩu hiệu. Địch cản đường, đàn áp thì chính các chiến sỹ tự vệ đỏ đã kết thành một khối áp đảo kẻ thù. Đến trước cổng nhà máy Diêm khi địch bắn xả vào đoàn biểu tình, anh Nguyễn Đôn Nhoãn đã giật và đập gãy súng của tên giám binh, giật. Tên giám binh lấy súng lục bắn và bắt anh em binh lính cùng bắn. Lúc đó anh Trần Cảnh Bình đã trèo lên cột điện phất cờ đỏ búa liềm khích lệ đoàn biểu tình tiếp tục dũng cảm tiến lên.

Tại huyện Thanh Chương dưới sự lãnh đạo của Huyện uỷ, 100 học sinh trường tiểu học Pháp - Việt học tập trung mít tinh kỷ niệm ngày Quốc tế lao động sau đó  tuần hành xung quanh huyện lỵ. 3.000 nông dân các làng La Mạc, Hạnh Lâm, Đức Nhuận biểu tình kéo vào đồn điền Ký Viễn đòi lại ruộng đất, đòi lại đường đi bị hắn chiếm đoạt. Ký Viễn bỏ trốn, nông dân tức giận, đốt phá toàn bộ dinh cơ của hắn. Hai ngày sau công sứ Pháp và Tổng đốc Nghệ An cho lính khố xanh có án sát thương tá và tri huyện Thanh Chương đi kèm để đàn áp quần chúng. Chi bộ Đảng và nông hội đỏ đựơc tự vệ hỗ trợ kéo ra đấu tranh đòi chúng thực hiện yêu sách suốt hai ngày đêm, toàn bộ đồn điền Ký Viễn thuộc về nông dân địa phương.

Ở Hà Tĩnh, hoà nhập với các cuộc biểu tình của công nhân Vinh-Bến Thuỷ và nông dân Nghệ An. Các chi bộ  Đảng ở Nghi Xuân, Thạch Hà và thị xã đã cho rải truyền đơn, treo cờ đỏ.

Những hoạt động kỷ niệm ngày 1/5 ở Hà Tĩnh đã chứng tỏ sức mạnh lớn lao của khối công nông liên minh dưới sự lãnh đạo của Đảng. Lần đầu tiên công nhân, nông dân, binh lính đã gặp nhau giữa trận tiền, đấu tranh chống áp bức đòi quyền tự do dân chủ, góp phần cho cao trào cách mạng cả nước. Sự kiện này được Trung ương Đảng lúc đó đánh giá: “Thật là một thắng lợi lớn lao cho công nông Nghệ An, mà cũng là công nông khắp nơi trong cả nước.”

Cuộc biểu dương lực lượng đầu tiên trên khắp ba kỳ đã làm cho kẻ thù hết sức kinh ngạc trước khả năng lãnh của Đảng cộng sản, trước tài vận động của công hội đỏ và nông hội đỏ. Chúng cũng khiếp sợ trước tinh thần chiến đấu gan dạ của các đội tự vệ và quần chúng.

Từ đó phong trào đấu tranh của quần chúng ở Nghệ Tĩnh càng dâng cao. Mở đầu cho phong trào đấu tranh của nông dân là cuộc biểu tình của 3.000 nông dân huyện Thanh Chương vào ngày 1/6, có 2.000 nông dân Anh Sơn, 500 nông dân huyện Nam Đàn. Ngày 1/8 cuộc đấu tranh của nông dân Can Lộc đã làm cho kẻ thù hoang mang, lo sợ, tên tri huyện Trần Mạnh Đàn khăn gói chỉnh tề ra tận đầu cầu Nghèn hứa thoả mãn mọi yêu sách của nhân dân.

Cuộc đấu tranh ngày 30-8 dưới sự lãnh đạo của Ban cán sự nông hội đỏ được sự hỗ trợ của lực lượng tự vệ, 3.000 nông dân Nam Đàn bao vây huyện đường, phá hàng rào giây thép gai, phá nhà giam giải  thoát tù chính trị, phá ty rượu, đốt sổ sách..Chính sức mạnh tổng hợp của cuộc biểu tình đã làm cho  tri huyện Lê Khắc Tưởng phải ký vào lá cờ của đoàn biểu tình và hứa từ đây về sau không được nhũng nhiễu nhân dân.

Ở địa bàn nông thôn trong hai tỉnh, sang tháng 9 phong trào biểu tình của nông dân tiếp tục lên mạnh. Ngày 1/9 hơn 2 vạn nông dân Thanh Chương trong 5 tổng biểu tình phá huyện đường. Báo “Người lao khổ” của Xứ uỷ Trung Kỳ viết: “... cuộc biểu tình dữ dội này chưa từng có ở An Nam bao giờ, đã đưa anh em công nông đến một thời kỳ mới, thời kỳ đấu tranh kịch liệt chống lại tư bản đế quốc và địa chủ phong kiến, thời kỳ công-nông phải hy sinh cho cách mạng để đòi quyền sống tự do.”

Nhiệm vụ khẩn cấp của Xứ uỷ Trung Kỳ đề ra cho dân cày được thực hiện. Những khẩu hiệu Đảng đề ra cho nông dân như sau:

• Không được đụng đến nông dân Nghệ Tĩnh.
• Phản đối chính sách đê tiện lột quần áo đàn bà.
• Lấy thóc gạo địa chủ chia cho dân bị đói.
• Lấy ruông đất của địa chủ chia cho dân nghèo.

đã được giải quyết căn bản ở các cuộc biểu tình. Tính trong tháng 8, biểu tình tuần hành có tổ chức tự vệ bảo vệ cuộc đấu tranh trở thành biện pháp phổ biến được sử dụng hiệu nghiệm trong các cuộc đấu tranh ở các huyện.

Trong cuộc biểu tình ngày 1/9 ở Thanh Chương anh chị em đã làm cho bộ máy đàn áp của đế quốc, phong kiến từ tổng đến xã sụp đổ và tan rã. Khí thế cách mạng ở nông thôn đang dâng cao thì phong trào công nhân ỏ thành phố bị uy hiếp mạnh. Địch bao vây ráo riết, chặn mọi việc cứu tế của tổ chức cách mạng. Bấy giờ cán bộ công hội đỏ đã cùng cán bộ nông hội đỏ nghĩ ra một kế hoạch tiếp tế tuyệt diệu: cứ mối đêm quần chúng công nông đấu tranh nhóm họp nhận xét những gia đình đói nhất, sáng hôm sau, mỗi đoàn cử người quẩy gánh lên chợ Vinh thật sớm. Trước lúc đi đại biểu các nhóm đến gặp nhau. Đại biểu công hội nhận ba đồng bạc. Bà con nông dân từ huyện Hưng Nguyên, Nam Đàn, Nghi Lộc cũng theo kế hoạch gánh gạo đến chợ Vinh thật sớm bán mỗi gánh gạo hoặc khoai 3 đồng. Công nhân mua xong là gánh về. Nông dân bán xong lại ra phía cửa chợ trả lại tiền cho đại biểu công hội. Tình đoàn kết công nông  thật là cảm động.

Kẻ địch sau những bước lùi tam thời trong việc đàn áp phong trào nông dân vào tháng 8 và đầu tháng 9, nay chúng quyết không lùi bước khi làn sóng cách mạng to lớn của nông dân áp tới dinh luỹ của chúng là thành phố. Quân thù có thể tạm thời để cho nông dân đánh phá một huyện đường, một đồn binh và vài chục lính khố xanh trong khi bộ máy đàn áp khổng lồ của chúng đang bị giam chân ở thành phố để đối phó với phong trào quyết liệt của công nhân, chứ không thể để cho nông dân xô vào thành phố làm hậu thuẫn trực tiếp cho cuộc đấu tranh của công nhân. Vì vậy cuộc biểu tình ngày 12/9 của 8.000 nông dân huyện Hưng Nguyên chưa vào tới đất thành phố, chúng đã ra lệnh cho hai máy bay đến thả bom. máu công, nông chảy đỏ một đoạn đường dài làm 217 người chết và 125 người bị thương.  Đoàn biểu tình càng sục sôi căm thù.

 Nông dân Nghệ Tĩnh được hai cuộc biểu tình hàng vạn người ở Thanh Chương, Hưng Nguyên động viên, tiếp sức phong trào đấu tranh đã dâng lên ở khắp nơi.

Theo báo “Lao khổ” số ra ngày 5/10/1930 trong tháng 9 ở Thanh Chương đã có 20 cuộc nông dân đấu tranh, với tổng số lượt người dự là 38.000 người.

Theo “Bản tin tranh đấu Trung kỳ”, ngày 20/12/1930 trong tháng 9 ở Nam Đàn cũng có trên 3 vạn lượt người biểu tình. Rất nhiều lý trưởng nộp tiền cho tri huyện để phản đối việc lý trưởng xã Kim Liên bị bọn quan lại đánh.

Các cuộc đấu tranh lẻ tẻ ở Anh Sơn cộng lại cũng có trên 2 vạn nông dân trong huyện đánh trống, vác cờ đi tuần hành. Nếu kể cả phong trào nông dân ở các huyện Cẩm Xuyên, Kỳ Anh, Thạch Hà, Can Lộc thuộc Hà Tĩnh thì tổng số lượt nông dân biểu tình trong tháng 9 ở 8 huyện thuộc Nghệ Tĩnh đã ngót 13 vạn người. Chất lượng phong trào cũng chưa bao giờ mang tính chất quần chúng và cách mạng như thế. Dưới sự lãnh đạo của cấp uỷ và Ban chấp hành nông hội đỏ, nông dân vùng lên đấu tranh theo những khẩu hiệu chính trị và phương pháp quần chúng do Đảng đề ra đã làm cho luật lệ của đế quốc – phong kiến ở nông thôn phải phế bỏ. Đảng của giai cấp vô sản không dừng lại khi đã làm tan rã bộ máy chính quyền của địch ở nông thôn. Trong lúc địch đang hoang mang bỏ trống trận địa nông thôn, việc giành chính quyền chưa phải là mục tiêu trước mắt của cách mạng. Xứ uỷ Trung Kỳ và các cấp uỷ Đảng ở hai tỉnh cũng không có chủ trương khởi nghĩa giành chính quyền. Nhưng khi diễn ra tình hình lực lượng cách mạng áp đảo và làm tan rã bộ máy chính quyền địch, các cấp uỷ Đảng ở cơ sở đã kịp thời lãnh đạo các Ban chấp hành nông hội đỏ oẻ thôn xã ( tức xã bộ nông) đứng ra đảm nhận và giải quyết mọi việc như một chính quyền cách mạng về các mặt hành chính, trị an. Tỉnh uỷ Nghệ An ra chỉ thị:

1. Đặt trách nhiệm chi bộ xã và xã bộ nông (Ban chấp hành nông hội đỏ ở xã) đảm nhận chính quyền ở xã thôn để thi hành mọi việc hành chính.
2. Xoá bỏ hết thảy các thứ thuế của Đế quốc trong nông thôn như: thuế thân, thuế chợ, thuế đò, thuế muối...
3. Tịch thu công điền, công thổ trong tay cường hào, địa chủ chia cho dân cày, giảm tô, đình chỉ các món nợ.
4. Bắt bọn cường hào trả lại món nợ công quỹ cho nhân dân.
5. Đấu tranh lúa gạo, các phủ hưâ cấp cho dân bị đói.
6. Mở trường dạy cho dân học chữ quốc ngữ.
7. Bài trừ hủ tục mê tín dị đoan, sửa đổi quan, hôn, tang, tế cho hợp lý.

Dưới sự lãnh đạo của Ban chấp hành nông hội đỏ, cảnh tượng thôn xóm lúc này luôn luôn tưng bừng như ngày hội, không mấy khi ngớt tiếng trống, tiếng mõ cổ động, tuyên truyền. Ban ngày quần chúng chăm lo sản xuất, tham gia các việc chia các khoản ruộng đất công, các công quỹ và luyện tập quân sự. Tối đến bà con họp nhau lại nghe cán bộ nói chuyện, nghe đọc báo, hoặc theo học các lớp chữ quốc ngữ dưới sự canh gác của các đội tự vệ đỏ, chị em phụ nữ bình đẳng với nam giới trong luận bàn cũng hưởng mọi quyền lợi và làm mọi nghĩa vụ như nam giới. Mỗi người thực sự được hưởng trong không khí quần chúng. Anh chị em, học sinh lớn tuổi bãi khoá trở về làm cán bộ địa phương, giúp việc ấn loát tuyên truyền, dạy chữ quốc ngữ. Hầu hết phú nông được kéo vào cuộc đấu tranh chung của nhân dân và một số có tư tưởng tiến bộ được nhận vào hoạt động trong các hội cứu tế, tán trợ...

Dưới sự lãnh đạo của xã bộ nông, trật tự trị an trong các thôn xóm được đảm bảo, các nạn tiêu cực như hút sách, cờ bạc, trộm cắp bị hạn chế thanh toán. Nhiều vụ xích mích thù hằn giữa các gia tộc, dòng họ vốn kéo dài lâu nay đã được xoá bỏ, đôi bên cùng nhận ra ai là kẻ xúc xiểm cố tình chia rẽ, có những đôi vợ chồng hiểu lầm, khách khí mà xa nhau, bỏ nhau đến nay đoàn tụ lại.

Qua cuộc vận động cách mạng, tinh thần tương thân, tương trợ đoàn kết đùm bọc lẫn nhau trong cuộc sống mới, lao động xây dựng đã được nâng cao. Lòng tin tưởng và biết ơn Đảng, biết ơn cách mạng được thể hiện bằng hành động việc làm thiết thực trên tinh thần sẵn sàng chịu đựng hy sinh. Những tiếng gọi “xã hội”, “đoàn thể” được thông dụng như lời hứa quyết tâm.

Dưới sự lãnh đạo của các chi bộ Đảng, thực chất “xã bộ nông” đã là chính quyền của một địa phương. Nó thay thế bộ máy địch đặt ra do tổng lý năm năm trước kia. Xã bộ nông giải quyết các công việc kể cả chính trị, kinh tế văn hoá, xã hội ở địa phương theo cương lĩnh đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Giúp vào việc lãnh đạo Đảng của các cấp uỷ Đảng và quản lý của nông hội đỏ, có đội xích vệ lực lương nòng cốt giữ gìn an ninh, trật tự, cùng hoạt đọng với đoàn thanh niên cộng sản, hội phụ nữ giải phóng và đội nhi đồng. Đó là lực lượng cơ bản, là công cụ của chính quyền mới. Chính kẻ địch cũng phải thú nhận: “ Một hiện tượng các ông lý trưởng huyện Nam Đàn, một ngày kia đem triện đến nộp cho chính quyền mới. Như vậy họ không thừa nhận chính quyền của Pháp và của Nam triều nữa. Còn nhất là ở Thanh Chương thì sự chỉ huy các làng xã đã vvè tay những tổ chức của nông dân.”

Dưới sự lãnh đạo của trên 2.000 đảng viên và sự hoạt động của ngót 8 vạn hội viên nông hội đỏ, nông dân Nghệ Tĩnh đã tịch thu được 6.944 mẫu (trung bộ) ruộng đất công, 152.550kg thóc và 117.709 quan tiền của quỹ công, buộc nhà giàu phải cho vay 942.218 kg thóc và 88.384 quan tiền đẻ cứu dân đói.

Nguyễn Chân, viên đốc học đựơc thực dân  Pháp phái về quê để tham gia dẹp loạn cộng sản đã mô tả tình hình trong thời gian  bị  Xô Viết “quản chế” tại nhà để khẳng định vai trò của Nông hội đỏ: “ Hào lý bỏ trốn, cộng sản truất quyền họ và cử người tin cẩn lên thay, họ cấm thu thuế tự chia ruộng đất...Buổi tối Ban chấp hành của hội họp để ban hành và thực hiện đường lối chính trị của Xô Viết. Họ chôn cất người chết, cấp tiền bạc cho gia đình những người chết hoặc bị nạn trong các cuộc biểu tình và cho cả những người nghèo khổ nữa. Họ phát thuốc cho người ốm, xử các vụ kiện tụng. Họ trừng trị những người nghiện thuốc phiện, nghiện rượu và cấm các hội tế cúng tế trong làng. Họ trừng trị kẻ phạm pháp, cứu giúp người nghèo khổ. Nghĩa là họ làm đủ mọi cách để ảnh hưởng, nêu gương cho mọi người. Lòng tin của họ vào chủ nghĩa Cộng sản như một tín ngưỡng tôn giáo vậy.”

III- Kết luận:

Xô Viết Nghệ Tĩnh là một thực tiễn sinh động góp phần chứng minh hùng hồn và khẳng định nguyên lý cách mạng của Chủ nghĩa Mác – Lê nin: vấn đề chính quyền và vấn đề bạo lực là vấn đề cơ bản của một cuộc cách mạng. Tuy mới chỉ là những hình thức manh nha của một chính quyền cách mạng nhưng trên thực tế Xô Viết do quần chúng công nông Nghệ Tĩnh lập ra ( nông hội đỏ) đã thực sự phát huy hiệu lực và đảm nhận chức năng của một chính quyền cách mạng. Được sự hỗ trợ của tự vệ đỏ, các Xô Viết đã thay thế bộ máy thống trị của bọn thực dân, phong kiến ở các làng xã, phá bỏ mọi quy tắc, thiết chế thống trị và áp bức bóc lột của chúng, thực hiện hàng loạt các biện pháp và chính sách cách mạng.

Về tiến hành đấu tranh vũ trang và khởi nghĩa giành chính quyền Xô Viết Nghệ Tĩnh để lại cho Đảng ta một bài học sâu sắc: con đường bạo lực là con đường duy nhất đúng. Chỉ có con đường cách mạng tiến công, cách mạng triệt để, để tiến tới giành chính quyền về tay nhân dân. Đánh giá về Xô Viết Nghệ Tĩnh, đồng chí Nguyễn Ái Quốc viết:

“ Tuy đế quốc Pháp đã dập tắt phong trào đó trong biển máu, nhưng Xô Viết Nghệ Tĩnh đã chứng tỏ tinh thần oanh liệt và năng lực phi thường của nhân dân lao động Việt Nam, phong trào tuy thất bại, nhưng rèn luyện lực lượng cho cách mạng tháng 8 thắng lợi sau này.”

Nguyễn Hữu Bình- bảo tàng Xô Viết Nghệ Tĩnh