7271901

Đồng chí Trịnh Quang Bạo sinh năm (1900 - 1971) tại tổng Quảng Yên, huyện Thụy Nguyên, phủ Thanh Hoá và nay là làng Yên Trường, xã Thọ Lập, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Cha là ông Trịnh Đỉnh Khả - một thầy thuốc giỏi của hội Đông y huyện Thọ Xuân chuyên bốc thuốc chữa bệnh cứu dân. Mẹ là bà Lưu Thị Thả - một người phụ nữ cần cù, nhân hậu, đảm đang.

Sinh ra trong một gia đình giàu lòng yêu nước và lớn lên trên mảnh đất có truyền thống lịch sử, văn hoá và cách mạng, đồng chí sớm ấp ủ lòng yêu nước thương dân và căm thù giặc sâu sắc.

Từ năm 1926, nhiều thanh niên yêu nước làng Yên Trường đã được tuyên truyền, giác ngộ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng cứu nước của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc. Đầu năm 1927, đồng chí Nguyễn Mậu Sung chỉ đạo hội nghị thành lập Chi hội Thanh niên Yên Trường, cử đồng chí Lê Văn Sỹ làm Chi hội trưởng. Những thanh niên, trí thức yêu nước trong làng với tinh thần nhiệt huyết đã hăng hái tham gia hoạt động cách mạng, tiêu biểu có đồng chí: Lê Văn Sỹ, Trịnh Quang Lịch, Trịnh Quang Bạo, Lưu Xuân Ngoạn…Cùng với việc xây dựng cơ sở hội, phát triển hội viên, Chi hội đã vận động nhân dân đấu tranh, giác ngộ lý tưởng cách mạng cho quần chúng. Nhiều tổ chức quần chúng được thành lập như: hội Truyền bá Quốc ngữ, hội Thể dục thể thao, hội “Bát âm”…hoạt động rất sôi nổi, có sức lan toả và cuốn hút đông đảo quần chúng nhân dân tham gia.

Tháng 8/1928, đồng chí Trịnh Quang Bạo đã được đồng chí Lê Văn Sỹ giác ngộ tinh thần yêu nước và hăng hái tham gia nhiều cuộc đấu tranh chống bọn hương hào, lý trưởng, chống áp bức, đấu tranh đòi trả lại ruộng đất công. Đồng thời, đồng chí đã cùng tham gia tuyên truyền, xoá bỏ tập tục mê tín dị đoạn, mở rộng tổ chức Hưng nghiệp xã để tạo nguồn kinh phí và cơ sở liên lạc. Nhà của đồng chí Trịnh Quang Bạo ở vị trí kín đáo, khuất nẻo, phía trước là con sông, bờ đê, phía sau là rừng cây rậm rạp, rất thuận lợi trong việc cất giấu tài liệu, hay tẩu thoát mỗi khi có mật thám lục soát, nên đã trở thành một trong những địa điểm hội họp của những thanh niên yêu nước tại xã Thọ Lập.

Ngày 22/7/1930, dưới sự chủ trì của đồng chí Nguyễn Doãn Chấp, Chi bộ Đảng huyện Thọ Xuân được thành lập, đồng chí Lê Văn Sỹ được bầu làm Bí thư. Ngày 29/7/1930, hội nghị thành lập Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa cũng diễn ra tại làng Yên Trường. Lúc bấy giờ, đồng chí Trịnh Quang Bạo được giao nhiệm vụ kiểm tra và đón tiếp đại biểu về dự đại hội, đồng chí phải chuẩn bị lương thực, thực phẩm phục vụ cho 11 đại biểu (9 chính thức, 2 dự khuyết) của 3 chi bộ trong tỉnh về hội nghị.

Tháng 8/1930, khi thông tin về phong trào đấu tranh ở Nghệ Tĩnh truyền ra tỉnh Thanh Hóa, Tỉnh ủy đã chủ trương phát động phong trào đấu tranh ủng hộ Xô viết Nghệ Tĩnh, chống chính sách khủng bố của địch trên quy mô toàn tỉnh. Nhận nhiệm vụ do cấp trên giao phó, đồng chí Trịnh Quang Bạo cùng các đảng viên chủ chốt đã trực tiếp đi vào các vùng nông thôn để vận động nông dân tập trung vào tổ chức Nông hội, chuẩn bị cho cuộc đấu tranh mới. Gia đình đồng chí Trịnh Quang Bạo đã nhiều lần là nơi tổ chức ăn ở, hội họp để tổ chức các phong trào đấu tranh ủng hộ Xô viết Nghệ Tĩnh.

Tháng 12/1930, phong trào đấu tranh cách mạng ở Thọ Lập đang trên đà phát triển và mở rộng thì chính quyền thực dân phong kiến tập trung lực lượng khủng bố trắng. Lúc bấy giờ, ba anh em: Trịnh Quang Lịch, Trịnh Quang Bạo, Trịnh Quang Khuê đều bị địch bắt. Chúng giải đến nhà lao Thanh Hóa và kết án 3 năm tù giam. Đến tháng 3/1931, đồng chí Trịnh Quang Bạo bị đưa đi đày qua nhiều nhà tù: nhà tù Lao Bảo (Quảng Trị) và nhà tù Buôn Ma Thuột với số tù 1525. Tại nhà tù Buôn Ma Thuột, đồng chí bị nhốt vào xà lim, bị tra tấn hết sức dã man. Chân tay luôn bị gông cùm, xiềng xích. Bọn cai ngục luôn lấy dùi cui, roi da bò quất túi bụi vào người…Thế nhưng, đồng chí vẫn giữ vững khí tiết kiên trung, không hề khai báo nữa lời. Trong thời gian đồng chí Trịnh Quang Bạo bị giam giữ, ở quê nhà, vợ của đồng chí là bà Nguyễn Thị Tài đã tích cực vận động quần chúng nhân dân đoàn kết, giúp nhau sản xuất, sinh hoạt, tiếp tục làm nhiệm vụ bảo vệ, đưa đón cán bộ cách mạng thoát ly.

Trung tuần tháng 4/1931, hội nghị Ban Chấp hành tỉnh Đảng bộ Thanh Hóa mở rộng được diễn ra tại một địa điểm phía Nam bến Phà Ghép. Hội nghị đã nghe đồng chí Nguyễn Xuân Thúy truyền đạt chỉ thị của Xứ ủy, đồng thời phát động cuộc đấu tranh hưởng ứng ngày Quốc tế Lao động 1/5 và ủng hộ cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh, phân công chi bộ Tĩnh Gia in truyền đơn và may cờ đỏ.

Ngày 1/5/1931, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh, cờ Đảng đã tung bay trên nóc nhà ga Thanh Hóa và trước huyện đường Vĩnh Lộc. Truyền đơn cách mạng với nội dung hưởng ứng Ngày Quốc tế Lao động 1/5 và ủng hộ Xô viết Nghệ Tĩnh đã được rải ở nhiều địa điểm đông người qua lại ở thị xã Thanh Hóa và các huyện Thọ Xuân, Yên Định, Vĩnh Lộc, Tĩnh Gia…Một số đảng viên được phân công vào các nhà máy, đồn điền để tổ chức Công hội đỏ, vận động công nhân đoàn kết đấu tranh đòi bọn chủ phải tăng tiền công, giảm giờ làm, không được đánh đập, cúp phạt vô lý.

Trước khí thế sục sôi của cao trào cách mạng và ngọn lửa Xô viết rực sáng, thực dân Pháp cùng tay sai đã tăng cường lực lượng đàn áp và tiến hành cuộc “khủng bố trắng” vô cùng tàn bạo, truy lùng các chiến sỹ cộng sản, đánh phá các cơ sở cách mạng ở Tĩnh Gia, Thọ Xuân, Vĩnh Lộc…

Tháng 4/1934, đồng chí Trịnh Quang Bạo được thả về địa phương và chịu sự quản chế của chính quyền. Trong thời gian đó, đồng chí tìm cách liên lạc với những đảng viên còn lại ở địa phương để tiếp thu chủ trương của Đảng, tiếp tục vận động quần chúng đấu tranh hợp pháp, tổ chức lại các phường, hội làm cơ sở để hoạt động, đồng thời, đồng chí cùng với một số cán bộ chủ chốt ở Yên Trường mở lớp học chữ Nho, chữ Quốc ngữ cho quần chúng nhân dân lao động, nhằm nâng cao trình độ, giáo dục lòng yêu nước và tinh thần cách mạng.

Trong những năm 1936 - 1939, tại thôn Yên Trường, các đồng chí Trịnh Quang Lịch, Trịnh Quang Phổ, Trịnh Quang Bạo và đồng chí Lê Văn Sỹ đóng giả làm người buôn thuốc lào về hai huyện Hằng Hóa và Hậu Lộc để xin chỉ thị của cấp trên về phương hướng hoạt động, giáo dục quần chúng đấu tranh phản đối phát xít Nhật vào Đông Dương, chống sưu cao thuế nặng, đấu tranh chống lại địa chủ, cường hào, đòi chia lại công điền, công thổ.

Trước khí thế đấu tranh mạnh mẽ của nhân dân, nhiều cuộc đấu tranh cách mạng mang tính chất chính trị - xã hội liên tục bùng nổ, lực lượng cách mạng ngày càng đông, khí thế và trình độ cách mạng ngày càng được nâng cao, quần chúng nhân dân càng thêm tin tưởng vào Đảng và cách mạng.

Năm 1944, Mặt trận Việt Minh làng Yên Trường được thành lập gồm các đồng chí: Lê Văn Sỹ, Trịnh Quang Bạo, Lê Xuân Phương, Lê Khắc Luân do đồng chí Lê Văn Sỹ làm chủ nhiệm. Thực hiện chủ trương của Tỉnh uỷ về việc tổ chức tuyên truyền chính sách cứu nước của Mặt trận Việt Minh trong toàn tỉnh, đồng chí Trịnh Quang Bạo đã tổ chức cho quần chúng nhân dân rải truyền đơn, đấu tranh chống thu thuế, thu thóc, thu bông, bắt phu, bắt lính.

Năm 1945, đồng chí Trịnh Quang Bạo tiếp tục tham gia khởi nghĩa và làm Chủ tịch Uỷ ban nhân dân lâm thời tại thôn Yên Trường, Ủy viên Ủy ban Liên Việt huyện Thọ Xuân. Năm 1960, đồng chí giữ chức hội trưởng Hội Đông y huyện Thọ Xuân, về địa phương sinh hoạt đảng và công tác trong hội Phụ lão thôn cho đến cuối đời.

Năm 1971, do ảnh hưởng của chế độ lao tù và tuổi cao sức yếu, đồng chí Trịnh Quang Bạo đã mất tại quê nhà.

Ghi nhận những đóng góp và công lao to lớn của đồng chí Trịnh Quang Bạo cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc, đồng chí đã được Đảng, Nhà nước truy tặng huy chương Kháng chiến hạng Nhì. Đồng chí Trịnh Quang Bạo mãi là tấm gương sáng, niềm tự hào của gia đình, của thế hệ trẻ và của quê hương Thọ Xuân - Thanh Hóa./.

                                                                     ThS. Hồ Thị Hải Liễu

  Phòng STKKBQ - Bảo tàng XVNT

Tài liệu tham khảo:

Lịch sử đảng bộ huyện Thọ Xuân, NXB Thanh Hoá, năm 2020

Lịch sử đảng bộ xã Thọ Lập, NXB Thanh Hoá – 2020

Lịch sử Đảng bộ tỉnh Thanh Hóa, tập 1 (1930-1954)

Lời kể, tư liệu của gia đình Ông Trịnh Quang Huân: Cháu nội của đồng chí Trịnh Quang Bạo.