7482403

Trong số hàng ngàn hiện vật đang  được lưu giữ, bảo quản, phát huy giá trị tại Bảo tàng Nghệ An – Xô viết Nghệ Tĩnh, có một hiện vật mang nội dung lịch sử khá đặc biệt. Đó là chiếc gối làm bằng gỗ của đồng chí Hoàng Lạc sử dụng cất dấu tài liệu trong quá trình hoạt động thời kỳ Xô viết Nghệ Tĩnh.

Chiếc gối gỗ của đồng chí Hoàng Lạc

Nằm trang trọng trong tủ kính tại phòng trưng bày số 4 của bảo tàng, thoạt nhìn qua, du khách thường không để ý đến hiện vật này, nhưng câu chuyện mà hiện vật kể lại cho du khách lại gây ấn tượng sâu sắc. Hiện vật là chiếc gối gỗ có kích thước: dài 24 cm; rộng 9,5 cm; cao 9 cm, được làm từ gỗ thịt. Phía dưới gối bị sứt một miếng nhỏ – dấu vết của thời gian và hành trình lịch sử mà nó đã trải qua.
Chiếc gối này thuộc về đồng chí Hoàng Lạc, Trưởng Ban Tài chính Xứ ủy Trung Kỳ năm 1931– người lãnh đạo cuộc đấu tranh của hàng trăm nhân dân Can Lộc ngày 1/8/1930 tại Hà Tĩnh.

Đồng chí Hoàng Lạc (1895-1935) tên thật là Hoàng Khoai hay còn gọi là Hoàng Khoái Lạc (trong quá trình hoạt động còn có các bí danh Đào Viên, Tam, Khang, Thanh Quảng, Yến Sơn,…) sinh ra trong một gia đình nhà Nho giàu lòng yêu nước tại làng Đỉnh Lự (nay thuộc xã Hồng Lộc, tỉnh Hà Tĩnh), là một trong những người cộng sản đầu tiên của tỉnh Hà Tĩnh, Bí thư Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên của huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh.

Từ nhỏ, đồng chí sớm bộc lộ tinh thần yêu nước, giỏi văn thơ, từng sáng tác nhiều tác phẩm cổ vũ tinh thần đấu tranh của Nhân dân. Những năm 1920, đồng chí tham gia phong trào thanh niên xuất dương sang Xiêm (Thái Lan) tìm đường cứu nước, sau trở về hoạt động cách mạng, vận động quần chúng chống áp bức, giành lại ruộng đất cho dân nghèo.

Từ 1929, khi Đông Dương Cộng sản Đảng ra đời, Hoàng Lạc là một trong những người đầu tiên ở Hà Tĩnh chuyển tổ chức Tân Việt sang chi bộ cộng sản. Đầu 1930, đồng chí cùng Võ Quê, Hoàng Liên… thành lập chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ở Can Lộc – Chi bộ Đỉnh Lự, do Hoàng Lạc làm Bí thư. Chi bộ này đã trở thành hạt nhân lãnh đạo phong trào cách mạng ở địa phương, góp phần trực tiếp vào sự ra đời của các chi bộ khác như Kim Chùy, Phù Lưu Thượng, Nguyệt Ao…

Khi phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh 1930–1931 bùng nổ, đồng chí Hoàng Lạc là người chỉ huy trực tiếp nhiều cuộc đấu tranh lớn của nông dân Can Lộc. Tiêu biểu là cuộc biểu tình ngày 1/8/1930 tại Truông Gió, quy tụ hàng trăm nông dân kéo về huyện đường đòi giảm sưu thuế, chia lại công điền – cuộc biểu tình đầu tiên của nông dân Hà Tĩnh giành thắng lợi, không bị đàn áp, mở đầu cao trào đấu tranh trong toàn tỉnh. Dưới sự lãnh đạo của Hoàng Lạc và các đồng chí, Nhân dân Can Lộc đã giành lại hàng chục mẫu ruộng công, làm chủ nhiều làng xã, góp phần hình thành chính quyền Xô viết ở Can Lộc – một trong những trung tâm sôi nổi nhất của Hà Tĩnh.

Sau khi phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh bị khủng bố, đồng chí được cử làm Ủy viên Xứ ủy Trung Kỳ, phụ trách công tác tài chính và in ấn tài liệu tuyên truyền. Dù bị truy nã gắt gao, đồng chí vẫn bám dân, duy trì phong trào, tổ chức cơ sở che giấu cán bộ, bảo vệ cơ quan lãnh đạo của Đảng. Giữa hiểm nguy, đồng chí Hoàng Lạc cùng các đồng chí của mình đã phải tìm mọi cách bảo vệ tài liệu, chỉ thị, truyền đơn của Đảng – những “mạch sống” của phong trào. Đồng chí đã sáng tạo ra một phương thức độc đáo: sử dụng chính chiếc gối gỗ thường dùng hằng ngày để gối đầu khi ngủ hoặc đọc sách làm nơi cất giấu tài liệu bí mật. Phía dưới gối được khoét một hộc nhỏ, vừa đủ để đặt các tờ truyền đơn, nghị quyết, chỉ thị của Đảng. Nhờ hình thức đó, chiếc gối trở thành một “hầm bí mật di động”, nhỏ gọn có thể mang theo trong người mà không gây chú ý.

Có lần, khi bị mật thám Pháp lục soát nơi ở, đồng chí đã bình tĩnh ngụy trang tài liệu trong gối. Địch lật tung đồ đạc, song chiếc gối gỗ giản dị vẫn nằm đó, khiến chúng không hề nghi ngờ. Câu chuyện ấy thể hiện sự mưu trí, dũng cảm và tinh thần cảnh giác cao độ của người chiến sĩ cách mạng trong thời kỳ đấu tranh gian khổ.

Đầu 1932, trong một trận vây ráp của địch tại căn cứ Hương Tích (Hà Tĩnh), đồng chí Hoàng Lạc bị bắt. Bị tra tấn tàn bạo, song đồng chí vẫn kiên trung, giữ trọn khí tiết người cộng sản, không hề khai báo, bảo vệ tổ chức Đảng. Năm 1933, đồng chí Hoàng Lạc bị kết án 9 năm tù khổ sai và 4 năm quản thúc. Bị tra tấn dã man trong Nhà lao Hà Tĩnh, đến năm 1935, đồng chí được thả về và mất ngay sau đó.

Đồng chí Hoàng Lạc được truy tặng bằng “Tổ quốc ghi công”, là tấm gương sáng ngời về lòng yêu nước, ý chí kiên cường và tinh thần bất khuất của người con quê hương Xô viết Nghệ Tĩnh.

Chị Hoàng Thị Thu Hà  (Cán bộ Công an công tác tại xã Lam Thành, tỉnh Nghệ An) thân nhân của đồng chí Hoàng Khoái Lạc cho biết: “tham quan Bảo tàng, được nhìn ngắm lại những hiện vật của cụ đang được trưng bày, bảo quản, phát huy giá trị tại đây, đặc biệt là chiếc gối gỗ mà lúc sinh thời cụ thường hay gối đầu và cất dấu tài liệu của Đảng, thế hệ con cháu chúng tôi rất xúc động. Mong rằng từ những hiện vật nhỏ bé này, sẽ truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ để tiếp nối truyền thống yêu nước của thế hệ cha ông”.

Hiện vật gối trong không gian trưng bày của Bảo tàng Nghệ An Xô viết Nghệ Tĩnh

Chiếc gối gỗ của đồng chí Hoàng Lạc không chỉ là một vật dụng sinh hoạt, mà còn là một minh chứng sống động cho trí tuệ và bản lĩnh người cách mạng Việt Nam trong những năm tháng đầu thế kỷ XX. Từ một vật dụng đời thường, chiếc gối đã trở thành kỷ vật thiêng liêng của một liệt sỹ đã góp phần làm nên phong trào Xô viết Nghệ Tĩnh –  đỉnh cao của cao trào cách mạng 1930-1931 trong những ngày đầu có Đảng.